Saate Önce Basınca Neler Olur?
Saate Önce Basınca Neler Olur?
Siyah taşlarla oynayan oyuncu da gelmezse çıkın işin içinden şimdi
Bu yazının konusu, Temmuz 2017’de yürürlüğe giren, sonrasında Ocak 2018’de hamle yapmadan saate basmayı yeniden düzenleyen madde 7.5.3’tür. Maddenin yürürlük kazanmasından sonra çok ilginç manzaralarla karşılaşıldı. Maddeyle ilgili çok farklı kararların verildiği, çok farklı uygulamaların yapıldığı yönünde bilgiler gelirken sosyal medyada da paylaşıldığına tanık oluyoruz.
“Hocam, size turnuvada gerçekleşen bir durumu soracağım. Sporcu hükmen yenik sayılma süresinin bitimine bir dakika kala masaya geldi. Masaya oturmadan saatini durdurdu ve ardından e4 hamlesini yaptı. Hakem, sporcu hamle yapmadan saate bastığı için satranç saatini durdurarak geçersiz hamle kararı verdi. Sporcunun hamlesi geri alındı ve 2 dakika zaman ceza verildi. Sporcu geçersiz hamle uygulaması sonrasında tekrar önce saatine basıp yeniden e4 hamlesini yaptı. İkinci kez geçersiz hamle yapıldığı gerekçesiyle hakem bu kez oyuncuyu yenik sayarak oyunu bitirdi.
Şimdi, bu durumda yeniden ikinci kez geçersiz hamle cezası verilmesi hemen oracıkta tartışılmaya başlandı. Böyle bir ceza verilirse uygulama ve maçın sonucu ne olmalı? Henüz siyah sporcu masada yok ve henüz hiçbir hamle de yapmadı.”
Uygulamada bir karmaşa var. Kural maddesinin dili ve ruhu doğru anlaşılmıyor. Doğru anlayarak doğru bir yargıya varmak gerek. Ancak o zaman bu karmaşanın ortadan kalkacağını düşünüyorum.
Kuralın dili
Madde 7.5.3 ile ilgili bu kaçıncı yazı, kaçıncı açıklamadır unuttum sayısını artık. Yeniden kısaca değinmekte yarar görüyorum.
Madde 7.5.3: Oyuncu bir hamle yapmadan saate basarsa, bu geçersiz bir hamle olarak kabul edilecek ve geçersiz hamle gibi cezalandırılacaktır.
Yöneltilen soruda gerçekleştiği belirtilen durum, madde 3.10.2’de belirtildiği gibi bir geçersiz hamle değildir. Geçersiz hamle gibi kabul edilecek başka bir durumdur. Kuralın dili böyle anlaşılmalıdır.
- Oyuncu, saate bastıktan hemen sonra hamlesini de yapmışsa ve yapılan hamle madde 3.10.1’e uygun olarak yapılmış geçerli bir hamleyse, hamle yerinde kalmalıdır. Hamleyle ilgili bir uygulama yapılmamalıdır.
Yöneltilen soruda dile getirilen durum tam da böyledir. e4 hamlesi madde 3.10.1’e uygun bir hamledir. Böyle olunca hamleye ilişkin bir uygulama yapılmayacaktır. Kuralın ruhundan da uygulamanın böyle olacağını anlamak olanaklıdır. (Farklı durumlara göre verilebilecek yanıtlara ‘kural uygulamaları’ menüsünde yer verilmişti.)
Kuralda, “Geçersiz hamle gibi cezalandırılacaktır.” denilerek eyleme yaptırım da getirilmiştir.
- Madde 7.5.5’de değinildiği gibi, 2 dakika zaman cezası uygulanacaktır.
Uygulama böyle anlaşılmalıdır.
Soru ve uygulama
Kurala ilişkin olarak bir kez daha yapılan bu değerlendirmeden sonra soruya tekrar dönebiliriz.
Beyaz taşlarla oynayan oyuncunun hükmen yenik sayılma süresinin bitimine 1 dakika kala masaya gelerek yaptığı hamle, hiç kuşkusuz madde 7.5.3 hükmüne uygun bir hamledir.
- Bu hamle geçersiz sayılarak gerekli uygulama sadece 2 dakika zaman cezası verilerek tamamlanmalıdır.
- Beyaz taşlarla oynayan oyuncunun yaptığı ve birinci kez geçersiz sayılan bu hamlesi geri alınmayacaktır.
- Hakem bu uygulamasında hata yapmıştır. Çünkü e4 hamlesi madde 3.10.1’e uygun bir hamledir. Oyuncu yeniden bir hamle yapmak durumunda kalmamalıydı.
- Zaman cezası uygulandıktan sonra siyah taşlarla oynayan oyuncunun saati çalıştırılarak oyuna devam edilmeliydi. (Siyah taşlarla oynayan oyuncunun süresinin nasıl hesaplanacağı yine ‘kural uygulamaları’ menüsünde ele alınmıştı.)
Kuralın uygulamasında bu kadarla yetinilmeliydi. Ancak yöneltilen soruya bakacak olursak hakemin ikinci kez geçersiz hamle kararını verdiği anlaşılıyor. Bu da ilkinde yapılan e4 hamlesinin geri alınmasından kaynaklanmıştır. Ancak oyunun sonucu nasıl yazılmış, o belirtilmemiş. (Nasıl yazıldı acaba?)
Siyah taşlarla oynayan oyuncunun da henüz masada olmaması nedeniyle oyunun sonucunun nasıl saptanacağı konusu kafaları karıştırmış anlaşılan. Yöneltilen biçimiyle bakılırsa, sanki siyah taşlarla oynayan oyuncunun masada olmaması, henüz hamle yapmamış olması hakemlerde ve izleyenlerde oyunun başlamamış sayılacağı yönünde bir algı oluşturmuştur. Bu algı yersiz ve gereksizdir. Oyun, madde 6.6 uyarınca, beyaz taşlarla oynayan oyuncunun saati çalıştırıldığında başlamıştı önceden. Dolayısıyla, sorunun ikinci geçersiz hamle kararına ilişkin kısmı değerlendirme dışında bırakılmalıdır.
Siyah taşlarla oynayan oyuncunun da henüz masada olmaması nedeniyle oyunun sonucunun nasıl saptanacağı konusu kafaları karıştırmış anlaşılan. Yöneltilen biçimiyle bakılırsa, sanki siyah taşlarla oynayan oyuncunun masada olmaması, henüz hamle yapmamış olması hakemlerde ve izleyenlerde oyunun başlamamış sayılacağı yönünde bir algı oluşturmuştur. Bu algı yersiz ve gereksizdir. Oyun, madde 6.6 uyarınca, beyaz taşlarla oynayan oyuncunun saati çalıştırıldığında başlamıştı önceden. Dolayısıyla, sorunun ikinci geçersiz hamle kararına ilişkin kısmı değerlendirme dışında bırakılmalıdır.
Siyah taşlarla oynayan oyuncunun henüz masaya gelmemiş olması içinden çıkılamayacak bir durum değildir.
20 Haziran 2019
IA&IO Tahsin AKTAR
Kural Uygulamaları İlgili Kaynak
7.5 Geçersiz hamle Uygulaması FIDE Satranç Kuralları (Madde Açıklamalı)
6 Satranç Saati Uygulamaları
Benzer Makaleler
Önce Saate Basınca
Benzer Makaleler
Önce Saate Basınca
Yorumlar - Yorum Yaz
