Oyun Bitti

Oyun Bitti

“… oyunu mat yaparak kazanmış olmanın sevinciyle, salondan rahat rahat ayrılırken cebinde bulunan telefonu çalıyor. Telefonun sesini kapatmanın telaşıyla koşarcasına salondan çıkarken başhakem yardımcısı tarafından durduruluyor…”

90 dakika ve ilk hamleden itibaren 30 saniye eklemeli tempoyla oynanan bir oyunda beyaz taşlarla oynayan oyuncu ‘mat’ oluyor. (0-1) Hakem sonucu alıyor. Oyuncular masadan kalkıyor. Siyah taşlarla oynayan oyuncu, oyunu mat yaparak kazanmış olmanın sevinciyle, salondan rahat rahat ayrılırken cebinde bulunan telefonu çalıyor. Telefonun sesini kapatmanın telaşıyla koşarcasına salondan çıkarken başhakem yardımcısı tarafından durduruluyor. Cep telefonunun oyun salonda açık-kapalı olarak bulundurulmasının yasak olduğunu anımsatarak ‘sıfır’ vereceğini oyuncuya bildiriyor. Oyunun sonucunu değiştiriyor (1-0). Siyah taşlarla oynayan oyuncu bu duruma itiraz ediyor. Başhakem yardımcısı, oyuncunun, oyun sırasında cep telefonundan yararlandığını peşinen varsayarak bu kararı verdiğini bildiriyor, sonuç değişmiyor.

Örnek olayın gelişimine göre başhakem yardımcısı yanlış karar vermiştir.

Başhakem yardımcısının uygulaması

Hakem beyaz taşlarla oynayan oyuncunun mat olduğuna ilişkin oyunun sonucuyla notasyon kağıtlarını teslim alıyor.
Oyuncular masadan ayrılıyorlar.
Siyah taşlarla oynayan oyuncunun cep telefonundan ses gelmesi üzerine başhakem yardımcısı oyuncuya ‘sıfır’ vererek oyunun sonucunu değiştiriyor.
Bu kararında sığındığı gerekçeyi de “… oyun sırasında cep telefonundan yararlanıldığını peşinen varsayarak…” olarak açıklıyor.

Doğru uygulama

Genel anlatımıyla ‘cep telefonu’ taşıma/bulundurmayla ilgili kural (madde 11.3.b) şöyle diyor:

"... oyun sırasında, bir oyuncunun oyun sahası içinde cep telefonu, elektronik haberleşme aracı ve/veya herhangi bir elektronik iletişim cihazı bulundurması yasaktır……… …..oyuncunun böylesi cihazlardan birini oyun sahasında üzerinde bulundurduğu belirginse bu oyuncu oyunu kaybeder, rakibi kazanır..."

Kural, eylemin oluştuğu yerin oyun sahası olduğunu işaret ediyor.
Yine kural eylemin oluştuğu zamanın da oyun sırasında olacağını açık biçimde anlatıyor.
Dolayısıyla ‘oyunu kaybedip rakibin kazanacağı’ durumun koşulları bu şekilde oluşturulmuştur.

Konuya bu koşulları gözeterek bakmak gerekecektir. Bunun yanında başka bir kuralı da göz önüne alma gerektiği senaryonun gelişimine göre bir zorunluluk olacaktır. (Madde 5 Oyunun Sonuçlanması) Siyah renkli taşlarla oynayan oyuncu mat yaptığına göre, madde 5.1.a uyarınca, oyun o anda, mat konumunu oluşturan geçerli olan hamleyle sona ermiştir. Maddenin ruhu, mat konumunu oluşturan geçerli hamleden sonra, oyunun sonucu dahil, artık o oyunla ilgili olarak satranç kuralları uyarınca bir uygulamanın yapılamayacağını anlatır.

Eylemin oluştuğu zamanın oyun sırasında olacağına göre, oyunu bittikten sonra telefonu çalan oyuncu için zaman artık ‘oyun sırasında’ değildir. Bu oyuncu artık seyirci durumundadır. (madde 11.4/Oyunu Biten Oyuncu) Bu oyuncuya seyirci durumundayken kayıp vermek demek ‘Oyun Sırasında’ kavramını tüm tur zamanını kapsayacak biçimde genişletmek demektir. Böyle düşünülürse, oyun sırasında kavramını genişleterek tüm tur zamanı biçiminde yorumlamak madde 11.4 ile çelişki oluşturur ki o zaman bu oyuncu ne zaman ‘seyirci’ sayılacaktır? Bu oyuncuya, böylesi durumlarda seyircilere nasıl bir yaptırım uygulanacaksa o yaptırımı uygulamak doğru yaklaşım olacaktır.

Başhakem yardımcısının kararında dayandığı gerekçe genel hukukun evrensel ilkesi olan ‘masumiyet’ anlayışına da terstir. Hakemlerin, oyuncuya/oyunculara, bitmiş bir oyunda telefondan peşinen yararlandığı varsayımıyla yaklaşmaları da bu evrensel hukuk prensibine göre yanlış olacaktır. Bununla yetinilmeli midir? Hayır. Başkaca önlemleri almak, cep telefonunu üzerinde bulunduran oyuncuya başka cezalar vermek başhakemin takdirindedir elbette.

Oyun Bitti 'Game Over'
Bundan ayrı olarak yukarıda değinilen kural maddesi (Madde 5 Oyunun Sonuçlanması) satranç oyununun temel kurallarından biridir. Bu madde, anlatımıyla, kurucu felsefe değeri taşıyan maddelerden biridir. Oyunun kurucu maddeleri, hakem kararlarıyla ve yarışma kurallarıyla zayıflatılmamalı, maddenin ruhu verimsiz hale getirilmemelidir. Böyle davranılması yanlıştır. Geçerli mat hamlesiyle oyun ‘bitmiştir.’

Yarışma kuralları kapsamında madde 11.3.b’yi sıkıca denetlediğimizde, kural koyucunun madde karşısında hiçbir yan unsuru gözetmediğini görürüz. Yani hangi durum karşısında nelerin yapılabileceğine hiç değinilmediği gibi “… oyuncu kaybeder, rakibi kazanır...” denilerek kurucu felsefenin burada da gözetildiğine tanık oluruz.

Eğer oyuncunun cep telefonundan yararlandığı düşünülüyorsa yapılacaklar bellidir. Oyuncunun cep telefonundan yararlandığı, bu yolla da hile yaptığı kanıtlanmalıdır. Bu süreç tamamlanıncaya kadar oyuncu masumdur ve oyundan elde ettiği sonuç geçerlidir. Ancak ve ancak cep telefonundan yararlanarak hile yaptığı kanıtlanırsa oyunun sonucu değişebilecek, başkaca yaptırımlar uygulanabilecektir. Bu sürenin yarışma sonrasına sarkması durumunda buna doğrudan karar veren de hakem olmayacaktır. Kesinleşen yeni kararı hakem değil başka bir otorite uygulayacaktır.

Oyuncunun cep telefonundan yararlanarak hile yaptığı yarışma sırasında belirlenmesi durumunda kurallar açıkca yapılacakları belirlemiştir.

Örnek olayın gelişimine göre, bu durum böyle anlaşılmalı ve uygulanmalıdır. Dolayısıyla örnek olayda ele alınan durumda oyuncuya doğrudan, hakem kararıyla kayıp verilmemelidir. Bu örnek olayda maç bittiği için madde 11.3.b uygulanamayacaktır.

12 Ocak 2017

IA&IO Tahsin AKTAR

Yorumlar - Yorum Yaz