Dokunma
Dokunma/ Sürükleme
“Oluşan duruma ‘yerinden edilen taş’ demek daha doğrudur!”
Bir turnuvada ‘tiebreak’ maçları yapılıyor. Örnek olayımız da ‘altın puan maçında’ ortaya çıkıyor. Tempo (oyun süresi) yıldırım oyunlardakine benziyorsa da, oyunlar kuralların B.3 maddesine göre oynanıyor. Yani yarışma kuralları geçerli. Böyle olunca da her masada bir hakem bulunuyor. İlginç olan hamleler hakemler tarafından kaydedilmediği gibi elektronik olarak da kaydedilmiyor. Böyle bir durumla karşı karşıyayız.Beyaz taşlarla oynayan oyuncu, kendi taşıyla siyah bir taşa dokunuyor. Bu taşı, yine kendi dokunduğu taşıyla kenara doğru itiyor. Ancak siyah taşı satranç tahtasından dışarıya çıkaramıyor. Beyaz taşlarla oynayan oyuncu, bu taşı aldığını düşünerek, kendi taşını siyah taşın ayrıldığı kareye bırakarak saatine basıyor ve hamlesini tamamlıyor. Masada oyuncularla birlikte olan hakem bu davranışa karışmıyor. Siyah taşlarla oynayan oyuncu da bu durumun ‘normal’ olduğunu düşünmüş olsa gerek ki bir tepki vermiyor.
Birkaç saniye sonra siyah taşlarla oynayan oyuncunun bayrağı düşüyor. Hakem rakibin oyunu kazandığını bildiriyor. Siyah taşlarla oynayan oyuncu hakemin oyunun sonucuna ilişkin kararına itiraz ediyor. Rakibinin taşı iterek dışarıya çıkarma girişiminin ‘geçersiz hamle’ olduğu savını ileri sürüyor. Oyunu kendisinin kazandığını söylüyor. Hakem bu savı reddediyor. Beyaz taşlarla oynayan oyuncunun oyunu kazandığını yineliyor (1-0).
Birkaç saniye sonra siyah taşlarla oynayan oyuncunun bayrağı düşüyor. Hakem rakibin oyunu kazandığını bildiriyor. Siyah taşlarla oynayan oyuncu hakemin oyunun sonucuna ilişkin kararına itiraz ediyor. Rakibinin taşı iterek dışarıya çıkarma girişiminin ‘geçersiz hamle’ olduğu savını ileri sürüyor. Oyunu kendisinin kazandığını söylüyor. Hakem bu savı reddediyor. Beyaz taşlarla oynayan oyuncunun oyunu kazandığını yineliyor (1-0).
Hakemin uygulaması
Masada görev yapan hakem FIDE Satranç Kuraları ve Yarışma Kuralları (FIDE General Regulations for Competitions) kapsamındaki uygulamaları yerine getirememiştir.
Uygulama
Bu örnek olayın yaşanmış bir durum olduğunu belirtmek istiyorum. Tiebreak yönergesinin uygulanmamış olmasının hakemin kararını doğrudan etkilediği son derece açıktır. Örnek olayın gelişiminin öğretici sonuçları vardır. Uygulamalar ele alınarak olası karara değinilecektir.
Oyunun temel oynama şeklinin el kullanılarak oynanacağı pek çok maddede işlenmiş olmasına karşın örnek olayda anlatılan durum her düzeydeki yarışmalarda yaşanmaktadır. İlkesel olarak böyle oynanmaması gerektiği halde, hamlenin yapılmasına ilişkin maddelerde ‘iterek’ oynanamayacağına da rastlanmamaktadır.
Uzun yıllar boyunca uygulanan bu oynama biçimi için kurallar uygun duruma getirilerek harekete olur verilmiş olsa gerek diye düşünmekteyim. Örneğin madde 4.2.2’de ‘bir taşa yapılabilecek başka her türlü fiziksel temas, oynama amaçlı olarak değerlendirilir.’ denilirken yapılacak her türlü fiziksel temas öne çıkmaktadır. Oyuncunun kendi taşıyla rakip taşa temas etmesini de bu doğrultuda anlamlandırılmak gerekecektir. İlke el ile oynamak olsa da hakemlerin oyunu soğutmamak, ara vermemek gibi kesintiye uğratacak araya girmelerden kaçınması sonucuna dayalı bir davranış olarak kabul etmek ve kurallara bu bakışla yaklaşmak gerekecektir.
Uzun yıllar boyunca uygulanan bu oynama biçimi için kurallar uygun duruma getirilerek harekete olur verilmiş olsa gerek diye düşünmekteyim. Örneğin madde 4.2.2’de ‘bir taşa yapılabilecek başka her türlü fiziksel temas, oynama amaçlı olarak değerlendirilir.’ denilirken yapılacak her türlü fiziksel temas öne çıkmaktadır. Oyuncunun kendi taşıyla rakip taşa temas etmesini de bu doğrultuda anlamlandırılmak gerekecektir. İlke el ile oynamak olsa da hakemlerin oyunu soğutmamak, ara vermemek gibi kesintiye uğratacak araya girmelerden kaçınması sonucuna dayalı bir davranış olarak kabul etmek ve kurallara bu bakışla yaklaşmak gerekecektir.
- Madde B.3.1.1’e göre bir masada bir hakem varken, yarışma kuralları uygulanacağından, hamlelerin bu hakem tarafından kaydedilmiş olması gerekirdi.
- Madde 3.1.1’de taş alma eylemi tanımlanır. Bir taşın rakip bir taşın bulunduğu kareye gitmesi eylemi o karedeki rakip taşın alınması olarak ele alınır. Bunun yanında alınan rakip taşın tahta dışına çıkarılacağı da öngörülmüştür.
- Madde 4.7.1 hamlenin nasıl yapılmış sayılacağını anlatır. Maddedeki temel vurgu alınan taşın satranç tahtasından ayrılmış, kendi taşının da yeni karesine elden bırakılmış olmasıdır. Örnek olayın gelişiminde alınan taşın tahtadan ayrılmadığı da bilinmektedir.
- Alınan taşın itilerek tahtanın dışına çıkarılmaya çalışılması ve henüz tahtadan ayrılmamış olmasını, siyah taşlarla oynayan oyuncunun isteminde olduğu gibi, geçersiz hamle olarak düşünmemek gerekecektir.
- Beyaz taşlarla oynayan oyuncunun hamlesinin geçersiz olabilmesi için beyaz taşın o kareye oynayamıyor olması gerekir. Örnek olayın gelişiminden bu hamlenin yapılmasını kısıtlayan bir engelin olmadığı anlaşılmaktadır.
- Beyaz taşlarla oynayan oyuncu saatine bastığında, hakem taşların yerleri bozulduğu için oyuna müdahale etmeliydi. Oluşan bu duruma ‘yerinden edilen taş’ demek daha doğru olacaktır.
- Hakem bu aşamada oyuna müdahale etseydi uygulamasını başka kural maddesine, göre yapması gerekecekti.
- Madde 7.4.1’e göre taşların yerleri bozulduğu için beyaz taşlarla oynayan oyuncuya madde 12.9’a göre ceza verebilirdi.
- Bu aşamalar geçildiğine göre oluşan durumda siyah taşlarla oynayan oyuncunun bayrağı düşmüş oyun sona ermiştir (1-0).
- Oyun bu şekilde bittikten sonra oyuncu önceden ortaya çıkmış bu durum için bir sav ileri süremeyecektir.
- Uygulamada birçok eksikler olmakla birlikte, hakemin oyunun sonucu yönündeki kararı doğrudur.
1 Aralık 2019
IA&IO Tahsin AKTAR
Benzer Makaleler İlgili Kaynak
Eşitlik Bozma Maçları FIDE Satranç Kuralları (Madde Açıklamalı)
(Tiebreak yönergesinin uygulaması)
Yorumlar - Yorum Yaz
