Teknik toplantı
Tur sırasında1
Tur sırasında2
Giyotin
Giyotin
“Kahraman Olgaç hocamız eğitim panosu üzerinde oyunları çözümlüyordu”
Giyotin. Sözlük anlamı hiç iç açıcı olmasa da bir dönem satranç dilinde de yer aldı. Bu uygulamada, hakem, oyuncunun başvurusu üzerine oyunun bir aşamasında oyunu beraberlikle bitirebiliyor. Yani hakem oyuna karışarak, oyunun içine giriyor ve sonucu belirliyor.
Turnuvalar, bir zamanlar ‘ajurne’ kurallarıyla oynanıyordu. Belirlenen sürede oyun bitmemişse, oyuncular başka bir gün buluşarak kaldıkları yerden devam ediyorlardı. Oyun bitinceye kadar oynuyorlardı. Bu yöntem turnuva programını uzatıyor yeni süreler gerekiyordu. Takvim her zaman buna uygun değildi. Kural koyucu bir çırpıda buna çözüm buldu. ‘Giyotin’ hızlı oyunbitiş yöntemi uygulanmaya başlandı. Şimdilerde bu iki yöntem de turnuvalarda tercih edilmiyorsa da kurallar içinde yer almaya devam ediyor. Elektronik satranç saatiyle eklemeli tempo kullanılarak oyunlar uygun sürelerde tamamlanıyor artık.
Yıl 1994, ‘Türkiye Şampiyonası Yarı Final Yarışması’, yer Kütahya. Turizm Bakanlığı TURBAN Otel. Başhakem olarak önceden giderek gerekli düzenlemeleri yerine getirmiştim hakem arkadaşlarımla birlikte. Kısa bir süre sonra teknik toplantı başlayacaktı. Bilgilendirme panosu da hazırdı. ‘Turnuva Tüzüğü’ de (yarışma yönergesi) panoda yer almalıydı. Oyun temposu ve program ajurne üzerine kurguluydu. Tam yönergeyi ilan etme aşamasındaydım ki (o tarihlerde böyle oluyordu, turnuva tüzüğü yarışma yerinde görülebiliyordu. Yarışma yerine gelmeden önce oyuncular kaç tur oynayacaklarını biliyorlardı o kadar. Eşitlik bozma ve benzeri konular zaten hep aynı ve değişmez biçimdeydi. Federasyon, İl Müdürlüklerine de yazıyla yarışmayı bildirirdi)
Cengiz Keleş (teknik kurulu temsil ediyordu) elinde bir kağıtla çıkageldi, “Sistem olarak bunu uygulayacağız hocam.” diyerek bir sayfalık yazı metnini bana uzattı. Başlık: ‘Giyotin’. Satrançta ilk kez duyuyordum. Hakem arkadaşlarım da ben de, hatta oyuncular da bilmiyordu giyotin nedir. Okuduk, okuduk bir güzel. Anlaşılması ve uygulaması güç bir uygulama olarak geldi bize başlangıçta. Oyunculara, oyunlar için belirlenen hamle sayısı ve süre bittikten sonra birer saat yeni süre veriliyordu. Bu sürenin herhangi bir anında oyuncu hakeme başvuruyor ve oyunun beraberlikle bitirilmesini istiyordu. Bugün de bilinen değerlendirmelerle hakem “Beraberlik var,” ya da “Beraberlik yok, devam edin.” türünden bir karar veriyordu. Toplantıda oyunculara da anlattık. Kimler yok ki dönemin en şöhretli, en güçlü oyuncuları orada. Dudak büktüler, mırıltılar, homurdanmalar oldu ama giyotin kuralı uygulanacaktı çaresiz.
Cengiz Keleş (teknik kurulu temsil ediyordu) elinde bir kağıtla çıkageldi, “Sistem olarak bunu uygulayacağız hocam.” diyerek bir sayfalık yazı metnini bana uzattı. Başlık: ‘Giyotin’. Satrançta ilk kez duyuyordum. Hakem arkadaşlarım da ben de, hatta oyuncular da bilmiyordu giyotin nedir. Okuduk, okuduk bir güzel. Anlaşılması ve uygulaması güç bir uygulama olarak geldi bize başlangıçta. Oyunculara, oyunlar için belirlenen hamle sayısı ve süre bittikten sonra birer saat yeni süre veriliyordu. Bu sürenin herhangi bir anında oyuncu hakeme başvuruyor ve oyunun beraberlikle bitirilmesini istiyordu. Bugün de bilinen değerlendirmelerle hakem “Beraberlik var,” ya da “Beraberlik yok, devam edin.” türünden bir karar veriyordu. Toplantıda oyunculara da anlattık. Kimler yok ki dönemin en şöhretli, en güçlü oyuncuları orada. Dudak büktüler, mırıltılar, homurdanmalar oldu ama giyotin kuralı uygulanacaktı çaresiz.
Nasıl uygulandı, nasıl baş edildi?
Hakem arkadaşlarla yaptığımız görüşmeye göre; her hakem sorumlu olduğu masalardaki oyunların gelişimini de gözleyecek, beraberlik olabileceğini düşündüğü masaları saptayacak ve gözleyecekti. Federasyon Başkanımız Kahraman Olgaç da hakem odasında oluşturulan iki-üç eğitim panosunda hakemlerin belirlediği masaların oyunlarını çözümleyecek, çıkabilecek sonuçlara böylece hazır olunacaktı. Hulusi Cihangir de bu çözümleme çalışmasına destek olacaktı. Öyle de yaptık.
Her tur son bir saat içinde en az 8- 10 masadan beraberlik istemi oluyordu. Neyse ki bu oyunların çoğu üzerinde önceden bir izlenimimiz vardı. Belirlediğimiz yöntem işe yaramıştı. Bu şekilde beraberlik istemleri karşısında hızlı biçimde karar verilebiliyordu. Sonrasında beraberlik olurdu, olmazdı sesleri yükseliyordu ama bir karar vermek gerekiyordu. İlk uygulama böyle gerçekleşti. Böyle bir yarışmada, Türkiye Şampiyonasında, giyotin kuralını uygulamak ilk kez bize kısmet olmuştu.
Her tur son bir saat içinde en az 8- 10 masadan beraberlik istemi oluyordu. Neyse ki bu oyunların çoğu üzerinde önceden bir izlenimimiz vardı. Belirlediğimiz yöntem işe yaramıştı. Bu şekilde beraberlik istemleri karşısında hızlı biçimde karar verilebiliyordu. Sonrasında beraberlik olurdu, olmazdı sesleri yükseliyordu ama bir karar vermek gerekiyordu. İlk uygulama böyle gerçekleşti. Böyle bir yarışmada, Türkiye Şampiyonasında, giyotin kuralını uygulamak ilk kez bize kısmet olmuştu.
Sonra…
Giyotin kuralı uygulaması il yarışmalarında da yayıldıkça, hakemlerin verdiği kararlar çok tartışılır oldu. İllerden gelen oyun sonu giyotin kararlarına yapılan itirazları Merkez Hakem Kurulu değerlendiriyordu. Kimi hakem kararları onanırken kimi kararlar da bozuluyordu. Giyotin oyun sonu uygulaması bu sancılarla gelişti. Sonrasında kuralın dili de daha belirgin ve açık olarak yazılarak bugünkü halini aldı
11 Şubat 2020
11 Şubat 2020
IA&IO Tahsin AKTAR
Yorumlar - Yorum Yaz
