Beş Konum Tekrarı ve Öncesi
Beş Konum Tekrarı ve Öncesi
Oyunun sonucunu belirleyen kural her zaman doğru anlaşılmalıdır!
Örnek olayda 90 dakika ve her hamlede 30 saniye eklemeli tempoyla oynanan bir turnuvada gelişen bir durum ele alınacak. Beyaz taşlarla oynayan oyuncunun 78. hamlesinden sonra hakem, oyunu durdurarak 5 konum tekrarı oluştuğunu, oyunu, kurala göre beraberlikle bitirdiğini söyledi (½- ½ ).
Sonrasında, siyah taşlarla oynayan oyuncu oyunu incelediğinde gözlerine inanamadı. 52. hamlede rakibini mat ettiğini gördü. Bunu oyun sırasında nasıl da görmemişti? Vakit geçirmeden durumu hemen hakeme anlattı. Ama hakem oyunu 5 konum tekrarı nedeniyle beraberlikle bitirdiğini söyleyerek başvuruyu kabul bile etmedi.
Bu örnek olayda hakem itiraz başvurusunu neden kabul etmemiştir? Tek ve önemli savunusu beraberlikle biten bir oyunda önceden oluşmuş durumlar için geri dönüşlerin olamayacağı anlayışı mıdır? Salt söylem olarak bu savunu çok haklı ve doğrudur. Öyleyse örnek olaya konu olan oyunda karar aşamasında veya uygulamada bir hata mı vardır?
Örnek olay fikrini IA Akif Tayfun HAZNEDAROĞLU vermiş, diyagramı da hazırlamıştı. Konuyu çözümleyerek neler olduğunu görmeye çalışacağım.
Çözümleme
Hakemin oyunu madde 9.6.1’e göre beraberlikle bitirdiğini anlıyoruz. Madde şöyle: “9.2.2’deki gibi aynı konum en az beş kez oluşmuşsa.” [oyun beraberedir.] Bu madde başka bir maddenin gerek koşullarına dayalı olarak uygulanıyor (madde 9.2.2 ye yapılan dayandırma). “Sadece ve sadece şu durumlarda konumlar aynı sayılır: Hepsinde aynı oyuncu hamledeyse, aynı cins ve renkteki taşlar aynı karelerde duruyorsa ve her iki oyuncunun taşlarının yapabilecekleri olası hamleler tümüyle aynıysa.” Hamleleri incelediğimizde madde 9.2.2’de ele alındığı gibi geliştiğini görüyoruz. Öyleyse hakem tahtayı iyi gözlemiş ve doğru bir karar vermiştir. Buraya kadar kuralın gereklerinin hakem tarafından doğru bir uygulamayla yerine getirilmiş olduğunu görmek hakem formasyonu açısından beğenilecek bir tutumdur.
Hakemin kararını oluşturduğu hamlelerin gelişimi de şöyle: 63. Fa3 Ag5 64. Fc1 Af7 65. Fe3 Şb6 66. Şd3 Şc7 67. Ff4 Şb6 68. Şd4 Şb7 69. Fe3 Şc7 70. Ff2 Ad8 71. Fe1 Şb6 72. Fh4 Af7 73. Ff2 Şb7 74. Fe3 Şb6 75. Şc3+ Şb7 76. Şd4 Şb6 77. Şc3+ Şb7 78. Şd4
Hakemin kararını oluşturduğu hamlelerin gelişimi de şöyle: 63. Fa3 Ag5 64. Fc1 Af7 65. Fe3 Şb6 66. Şd3 Şc7 67. Ff4 Şb6 68. Şd4 Şb7 69. Fe3 Şc7 70. Ff2 Ad8 71. Fe1 Şb6 72. Fh4 Af7 73. Ff2 Şb7 74. Fe3 Şb6 75. Şc3+ Şb7 76. Şd4 Şb6 77. Şc3+ Şb7 78. Şd4
Hakemin tutumu
Örnek olayda hakem beğenilen bir tutum sergilemiş olmasına karşın yine de önemli bir hata yapmıştır. Hakemin ne yaptığını, nasıl bir karar verdiğini, itirazın neye yapıldığını gözden geçirmeden, başvuruyu da kabul etmemesi bir yana, kuralın dilini de doğru anlamadığını düşünüyorum. Hakemlerin her hal ve koşulda yapılan itirazları dikkate alarak bir sonuca bağlamaları gerekir. İtirazı dahi kabul etmemek doğru bir tutum değildir.
Kuralı her zaman doğru anlamaya çalışmak gerekir!
Hakemin verdiği karara yapacağı savunuda beraberlikle biten maçın son ve değişmez bir sonuç olabileceğine değinilmişti. Böyle bir savununun ancak ve ancak maddeler 5.2.1, 5.2.2 ve 5.2.3’ün oluşması durumunda geçerli olacağını söyleyebilirim. Beşinci maddeye göre biten oyunlar için geçmişe yönelik yapılacak itirazların bir anlam kazanmayacağı pek çok örnek olayda ele alınmıştı. Maddede “Oyun derhal sona erer.” söyleminin anlamı da bundandır.
Kural maddesi böyle olmakla birlikte, hakemin kararını oluşturduğu madde 9.6.1’in dilinde bu vurgunun olmaması dikkatten kaçmış olsa gerek. Öyleyse yapılan itiraz yerinde görülmeli miydi?
Hakem;
- Yapılan itirazı inceleme gereği duymalıydı.
- Madde 9.6.1’e göre verilen ‘berabere’ kararı değiştirilemeyecek nitelikte bir karar değildir. (Konumuz olmasa da madde 9.6.2 için verilen beraberlik kararı da böyledir.) Bu nedenle kararını yeniden gözden geçirmeliydi.
- Yapılan itirazı değerlendirdiğinde kuralın dilini doğru anlayarak son kararını oluşturmalıydı.
- Maddede ‘Oyun derhal sona erer.’ vurgusunun olmaması bu anlayışı için temel olmalıydı.
- Değerlendirmesinde, oyuncunun söylediği gibi bir durum oluşmuş, mat oluşmuşsa oyunu ‘mat’ kararıyla bitirmeliydi.
Bir dipnot daha vermek gerekirse şunlar eklenebilir:
”5. maddede sayılan oyunun sonucunu belirleyen durumlar uygulama sonuçları etkisi bakımından ‘eşdeğer’ durumlardır. Eşdeğer durumlarda gerçekleşme sırası önemlidir. Madde 9.6.1 (ve benzer biçimde madde 9.6.2) bu maddede sayılan durumlarla uygulama sonuçları etkisi bakımından eşdeğer değildir.”
1 Temmuz 2020
Tahsin AKTAR
İlgili Makaleler İlgili Kaynak
9 Oyunun Berabere Olması Uygulaması FIDE Satranç Kuralları (Madde Açıklamalı)
Yorumlar - Yorum Yaz
