Çevrimiçi Satranç Turnuvaları
Çevrimiçi Satranç Turnuvaları
Çevrimiçi, uzaktan satranç turnuvaları da yapılmalı ama nasıl?
Olağanüstü dönemlerde yaşamın sürdürülebilir olabilmesi için olağanüstü koşullar yaratılır. Toplumun tümünü ilgilendiren deprem, savaş, salgın hastalıklar gibi olağanüstü durumlarda kamu yönetiminin aldığı önlemler zinciriyle yeni yaşam şekli oluşur. Sürdürülebilir bir yaşam için yasaklar ve kısıtlamalar getirilir. Olağanlaşma çabalarıyla yeni yollar ve arayışlar da yasakların peşinden gelir.Bir süredir hep birlikte yaşadığımız ‘koronavirüs salgını’ nedeniyle yaşamlarımız altüst oldu. Ekonomi ve eğitim sarsılırken spor ve kültür etkinlikleri de yapılamadı.
Bilindiği gibi, 40 yıla yakın süredir ülkemizin var olan altyapısının hazır olması ‘uzaktan eğitim’ modeliyle eğitimde ortaya çıkan açığı Milli Eğitim Bakanlığı gidermeye çalıştı. Bunun için de hızla yeni kararlar ve düzenlemeler yaparak öğrencilerin sınıf geçme ve devamsızlık kurallarını yeniden düzenledi. Bankaların otomatik makinelerinden veya elimizdeki cep telefonu cihazından yapılabilecek işlemler menüsü bile yeniden düzenlendi. Mali işlemler için uzaktan çözümler üretildi. Önceden var olan yol ve yordamlar bu kısıtlı dönemde kullanılamadı. Bunun üzerine pek çok konuda kurallar yeniden yazıldı.
Çevrimiçi, uzaktan satranç turnuvaları
Satranç sporu da virüs nedeniyle yapılamayan spor dalları arasında yerini aldı. Satranç ligleri, çeşitli yarışmalar, sporcu eğitim kampları ve diğer satranç etkinlikleri iptal edildi. Toplantılar uzaktan erişimle düzenlenirken benzer biçimde hakem ve antrenör eğitimlerine destek olarak uzaktan eğitimler denendi. Herkes gibi satranç sporcuları da eve kapandı. Ama hiçbir şey insanları ‘satranç oynamaktan’ alıkoyamadı. Satrancın uzun yıllardır internet üzerinden oynanan altyapısı zaten vardı. Oynanıyordu da. Bu dönemde çok da işe yaradı.
Arkadaş ve dost gruplarının bir akşam sanal ortamda buluşarak ‘çevrimiçi’, uzaktan oynadıkları satranç oyunu, turnuva ortamına dönüşüverdi birdenbire. Uzaktan yapılacak turnuvaları düzenleyenler, katılacak oyunculardan para topladı. Belli dereceleri elde edenlere para ödülleri verildi. Arkadaş ve dost gruplarının yaptığı akşam turnuvalarında, önceden verilen sanal kupa ve madalyalar yerine şimdilerde gerçek kupalar ve madalyalar kargo yoluyla oyunculara ulaştırılır oldu. Sanal alkış sesleri, kargo görevlisi geldiğinde, şimdi kapı önünde çınlamaya başladı. Tüm bunlarla birlikte turnuvalarda ortaya çıkan sorunlar büyürken ‘çevrimiçi turnuvalar’ tartışıldı. Hâlâ da tartışılıyor.
- Uzaktan satranç turnuvaları ‘resmi’ turnuvalar sınıfında mıdır?
- Bu etkinlikler için kamu otoritesinden yani Satranç Federasyonundan izin alınmalı mıdır?
- Katılan oyuncuların ‘sporcu lisansı’ bulunmalı mıdır?
- Uzaktan satranç turnuvaları yararlı mıdır, eğitim süreçlerinde yeri nedir?
- Turnuvalarda kullanılan zaman temposu hangi yaş grubu için uygundur?
- Düzenleyicilerin oyunculardan katılım için para toplaması ya da oyunculara para ödülü verilmesi doğru mudur?
- Turnuvalarda başka kaynaktan yardım alma yani ‘hile’ engellenebilir mi?
- Virüs salgınından dolayı daha uzun süre salonlarda turnuva yapılamazsa ne olacak?
Yapılan tartışmalarda daha pek çok soru yöneltiliyor.
Temel yargı
En önemli temel yaklaşımın, bugün için, uzaktan satranç turnuvalarının resmi bir kimlik kazanamayacağı yönünde olduğunu söyleyebilirim. Böyle olunca uzaktan turnuvaların düzenlenmesi için kamu otoritesi olan Satranç Federasyonundan izin istenmesine ve turnuvaya katılacak oyunculardan sporcu lisansı istenmesine gerek duyulmamalıdır.
Satranç oyununun temel ve yarışma kurallarına bakınca pek çok kuralın uzaktan turnuvalarda uygulanamayacağını görürüz. Kullanılan oyun tempoları dikkate alındığında bazı özel kuralların da uygulanması gereği ayrıca ortaya çıkar. Örneğin, ‘tekrar konumları’ için belli koşullar aranır ve tekrar konumunun varlığına kararı hakem verir. Uzaktan satranç oynanan internet platformlarının var olan yazılımlarında tekrar konumlarına yanıt verecek bir yapı yoktur. ‘Geçersiz hamle’ kuralı bu platformlar üzerinden oynanan oyunlarda söz konusu değildir. Yazılım geçersiz hamle yaptırmaz. ‘İki şah tehdit altında kalamaz.’ ‘Son yatayda piyon bırakılamaz.’
Aşılamayacak bir olgu: Hile!
Uzaktan yapılan turnuvalara resmi kimlik kazandırılmasına engel olacak çok daha önemli bir konu vardır. Oyuncuların, maçlar sırasında, başka kaynaklardan yardım alarak hamle yapmaları nasıl denetlenecektir? Bu olgu salt satranç etiği yönüyle değerlendirme anlayışına bırakılamayacak kadar önemlidir. Kamu otoritesinin internet oyun platformlarında bunu denetleme olanağı da yoktur. Ancak şüphelenilen durumlarda düzenleyicilerin yapacağı başvuru üzerine yapay zeka yoluyla oyunlar incelenebilmekte, oyuncunun gücüyle oynadığı oyunların örtüşüp örtüşmediği yönünde bir rapor verilebilmektedir. Bu da ‘hile’ yapıldığı yönünde kesin bir kanıt niteliği taşımamaktadır. Böyle olunca hile yaptığı düşünülen oyunculara bir yaptırım da getirilememektedir. Ayrıca var olan düzenlemeler yaptırım uygulamaya da uygun değildir.
Yaşanılan örneklerde, bazı kulüpler oyuncularının uzaktan turnuvalara katılmalarını istemediğini, takım olarak turnuvalardan da çekildiklerini sosyal medyadan duyurduklarına tanık olunmuştur. Bu yönüyle uzaktan turnuvalar, ne yazık ki, her zaman hilenin gölgesinde kalabilecektir.
Başta yerel yönetimler olmak üzere uzaktan turnuvalara özellikle ödül desteğinde bulunan kurum ve kuruluşlar vardır. Olası hile ve ödül dağıtımında yaşanan usulsüzlükler karşısında bu kurumlar isimlerinin medyada ‘yanlış işlerin’ içinde geçmesini istemeyeceklerdir. Bundan da en büyük zararı satranç sporu görecektir.
FIDE uzaktan turnuvaları bu kısıtlı dönemde denemektedir. Şu sıralar tüm ülkelerin ulusal takımlarının katılacağı yeni bir turnuva yapmayı planlamaktadır. Sağlanabilecek koşulları belirleyerek satranç oynanabilecek internet platformlarına ‘ev sahipliği’ için açık davet yapmıştır. Öyle sanıyorum ki oyuncuların kuvvet puanlarıyla oynadıkları oyunlar yapay zekayla bu turnuvada da denetlenecektir. Başka kaynaklardan yardım alarak hamle yapıp yapmadıkları bu yolla kontrol edilmeye çalışılacaktır. Ama en önemlisi ulusal takım adı altında yapılan bu etkinlikte satrancın temel etik değerlerinin daha öne çıkması beklenecektir hiç kuşkusuz. Bu çok büyük bir risktir. Ortaya çıkabilecek olası itiraz ve kargaşadan yönetimler çok fazla olumsuz etkilenecektir.
Diğer olumsuzluklar
Uzaktan turnuvalara katılan oyuncular için bir başlangıç kuvvet puanı yazılabilmesi olanaklı olmakla birlikte, turnuvaya ev sahipliği yapan internet platformu kendi kuvvet puanı hesabı ve sıralaması yapmaktadır. Bu yapı içerisinde kuvvet puanı ve unvan gibi diğer parametreler de değerlendirme dışında kalacaktır.
Bu yazının hazırlık sürecinde iletişimde bulunduğum pek çok antrenör, uzaktan yapılan turnuvalarda kullanılan oyun tempolarının, yetişmekte olan oyuncular için yarar yerine zarar getireceği inancındadır. Bilgisayar ekranı, satranç diyagramı ve maus koordinasyonuna deneyimsizlik nedeniyle uyum sağlayamayan oyuncuların, oyunu zaman yetersizliğinden kaybetme endişesi taşıdıkları, bu nedenle de satranç gelişimlerinin zarar gördüğü de dile getirilmektedir. Böyle olmakla birlikte, bazı veliler bu kısıtlı dönemde çocuklarının turnuva açığının kapandığını söylemektedir. Özellikle yetişmekte olan oyuncuların 3-5 dakikalık oyun tempolarıyla yapılan uzaktan turnuvalardan çok da yararlanacaklarını düşünenlerden değilim.
Uzaktan satranç turnuvası düzenleyenlerin katılım için para toplamalarının, sonunda para ödülü vermelerinin ayrı bir hukuki boyutu olduğunu düşünüyorum. Bu boyuta hukuk insanlarının eğilerek yol gösterebileceğini umuyorum.
Daha uzun süre salonlara girilemez, turnuvalar ve yarışmalar yapılamazsa ne olacağı çokça merak edilmektedir. Endişe edildiği gibi virüs salgını nedeniyle daha uzun süre yaşam sınırlandırılacak olursa, dünyada olduğu gibi ülkemizde de birçok alanda çöküş yaşanacağının kaçınılmaz olacağı uzmanlar tarafından hesaplanmaktadır. Böyle olursa satranç sporu da çok ciddi biçimde olumsuz etkilenmeye devam edecektir. Bu dönemde insanların önüne salon turnuvalarından öte düşünülecek pek çok başlık çıkacaktır.
Bu örneklere ve ortaya çıkan kaygılara bakınca uzaktan yapılan satranç turnuvalarının alışılagelen resmi salon turnuvaları ve yarışmalarında uygulanan kurallara hiç de uymadığı söylenebilir.
Kurallar
Uzaktan turnuvalara ev sahipliği yapan çeşitli internet platformları bulunmaktadır. Satranç Federasyonu bu platformları denetleyemediği gibi bir düzenleme de yapamayacaktır. Platformların var olan düzenleri ve yazılımların kuralları üzerinden uzaktan turnuvalar yapıldığı süreçte Federasyonun turnuvaya izin vermesi ve logoların kullanılması durumunda turnuvalar resmi bir kimlik kazanacaktır. Federasyon bu turnuvaların doğrudan karşısında kalacaktır. Böyle olunca, uzaktan turnuvalara izin veren Federasyon turnuvanın sahibi olacaktır. Olası tüm olumsuzluklar, itirazlar, kuralsız davranışlar karşısında da Federasyon sorumlu tutulacaktır. Bu hiç istenmeyen bir durumdur. Ortaya çıkacak olumsuzluklar Federasyon tarafından giderilemeyecektir. Uzaktan turnuvaların yönetilemez bir boyuta gelebileceği düşünülmelidir. Yapılan itirazlara yanıt ve sorunlara çözüm bulunamamasından dolayı süreci yönetemeyen Federasyon yönetimi bundan olumsuz etkilenecektir.
Federasyonun bu kısıtlı dönemde uzaktan turnuvalar yerine yapabileceği başka etkinlikler de vardır. Uzaktan eğitim modeliyle yurdun her köşesine ulaşılabilir. Yetkin satranç antrenörleriyle sporcu gruplarına yapılacak uzaktan eğitimlerin geri dönüşünde kazanımın çok fazla olacağını düşünüyorum. Kim bilir yeni yetenekler de keşfedilir bu yolla belki.
Federasyon bazı özel düzenlemelerle ve oyunları kontrol edebildiği biçimde az sayıda oyuncunun katılacağı uzaktan turnuvalara ev sahipliği de yapabilir. Örneği GM unvanlı ulusal oyuncularımızın son dönemde yabancı oyuncularla yaptıkları ikili seri maçlarda görülür. Bu maçlarda oyuncuların satranca olan saygılarının ve sığındıkları etik değerlerin tamamen önde olduğunu anımsatmakta yarar var.
Başlarken, yaşantımızı düzenleyen yol ve yordamların kısıtlı dönemde yeniden düzenlendiğine, kuralların yeniden yazıldığına değinilmişti. Satranç sporunda uzaktan turnuva ve yarışmalar için de süreç içinde kuralların yeniden yazılabileceğini düşünmekteyim. Özellikle ‘yazışmalı satranç’ gibi çok önemli bir deneyim önümüzde varken uzun erimde de olsa sorunlara çözüm bulunarak bunun başarılabileceğini düşünüyorum.
Uzaktan turnuvaların, bu haliyle, arkadaş ve dostlar arasında oynanan oyunlardan öte gidemeyeceği açıktır. Kulüpler, dernekler, satranç merkezleri bu dost ve arkadaş gruplarına uzaktan satranç turnuvaları için ev sahipliği yapabilir. Satranç uzaktan da olsa ‘faydalı bir eğlence’ olarak oynanmaya devam edilmelidir.
13 Temmuz 2020
IA&IO Tahsin AKTAR
Yorumlar - Yorum Yaz
