Anlaşmalı Beraberlik ve Hamle Sınırı
Anlaşmalı Beraberlik ve Hamle Sınırı
Hakemin kararında öne çıkan nedir?
90 dakika ve her hamlede 30 saniye eklemeli tempoyla oynanan bir turnuva. Yarışmanın yönergesine göre oyuncular karşılıklı 40 hamleyi tamamlamadan oyunun berabere bitirilmesi için anlaşma yapamıyorlar. Yönergede böyle bir kural olmasına karşın, bir masadaki oyuncular karşılıklı 30. hamleyi tamamladıktan sonra anlaşarak beraberlikle oyunu bitiriyorlar. Notasyon kağıdına berabere sonucunu yazarak imzalıyor ve masadaki görevli hakeme teslim ediyorlar. Hakem sonuçları çizelgeye işlerken oyuncuların 30. hamledeyken anlaşarak beraberlik yaptıklarını görüyor. Henüz oyun salonundan dışarıya çıkmamış olan her iki oyuncuyu yeniden masaya davet ederek kuralı anımsatıyor. Beyaz taşlarla oynayan oyuncu: “Anlaşmalı beraberlik için hamle sınırı 30 değil miydi? Her turnuvadaki alışkanlığımız böyle. Hem, bu konumdan sonra oynamak da anlamlı değildi. Oyunun devamında kazanç elde etme olanağımız yoktu ki. Başka ne yapabilirdik?” diyerek davranışlarını savunuyor. Hakem oyuncunun savunusunu haklı buluyor. Ama yine de kurala uymak adına kalan hamlelerin notasyon kağıdı üzerinde tamamlanmasını istiyor. Oyuncular da notasyon kağıdına karşılıklı 10 hamle daha yazarak hakemin isteğini yerine getiriyorlar. Böylece hakem oyunun sonucunu berabere kabul ediyor ( ½ - ½ ).Anlaşmalı beraberlikler üzerine sıklıkla tartışmalar yaşanır. Bir de belirlenmiş hamle sayısından önce anlaşmalı beraberliği sınırlandıran kural maddesi var ki, hakemler bunu da izlemek durumunda.
Örnek olayda hakemin işini sağlam yapmak ve yönergedeki kurala uymak adına aldığı kararla yaptığı uygulama, bir eğitim konusu olarak karşımıza çıkmış durumda. Ne yazık ki, bir süre önce yarışma salonunda yaşanmış bu gerçek durumu örnek alarak oluşturulmuş senaryoyu, hangi yönüyle ele alıp anlatmak gerek, bunun üzerinde biraz düşünmeliyiz.
Çözümleme
Örnek olaya konu olan durum ve yarışma yönergesinde değinilen kural maddesine göre, oyuncular belli bir sayıda hamleyi tamamlamadan beraberlik üzerine bir anlaşma yapamıyorlar. Böyle olmasına karşın; oyuncular yönergeyle belirlenen hamle sayısını tamamlamadan bir beraberlikte anlaşırlarsa, durum hakemin uygulaması gibi olmayacaktır.
Örnek olayda beyaz taşlarla oynayan oyuncunun, yaptıkları beraberlik anlaşmasını savunurken, ilginç bir tümcesi vardı. “Anlaşmalı beraberlik için hamle sınırı 30 değil miydi? Her turnuvadaki alışkanlığımız böyle.” Hakem bu savunu karşısında oyuncuları haklı gördü de mi beraberliği kabul etti?
Oyuncuların, belli bir sayıda hamleyi tamamlamadan önce anlaşarak beraberlik yapamayacaklarına yönelik kural maddesi 9.1.1’dir. Kuralın dilinde hamle sınırı için bir sayının belirtilmemiş olduğunu, bu sayının yarışma yönergesiyle belirlenebileceğini anımsatmakta yarar vardır. Ancak, hangi gerekçeyle olursa olsun hakemin bu biçimde yapılan beraberlik anlaşmasını kabul etmemesi gerekirdi.
Peki, ne yapılmalı?
Oyuncuların belli sayıda hamleyi tamamlamadan önce anlaşarak beraberlik yaptıklarının saptandığı zaman dilimi verilen kararlarda öne çıkıyor. Ortaya çıkan yaşanmış örnekler dikkate alınırsa, farklı zaman diliminde saptanan durumlar karşısında bile farklı uygulamalar olmaktadır. Bu konuda verilecek kararların hakemler için göreceli kararlar olmaması önemlidir.
Masa başında
Hakem belirlenen hamle sayısı tamamlanmadan beraberlikte anlaşıldığını oyuncular henüz ‘masa başındayken’ görürse:
- Yönergeyle belirlenen hamle sayısını tamamlamadan bir beraberlikte anlaşamayacaklarını oyunculara masa başında bildirmelidir.
- Notasyon kağıdını teslim almamalıdır.
- Gerekiyorsa oyunculara yeni notasyon kağıdı vermelidir.
- Oyunu kaldığı yerden devam ettirmelidir.
- Gelişmeye ve hakemin anlayışına bağlı olarak, kurallara uymadıkları gerekçesiyle, madde 12.9’a göre oyunculara orantılı güçte bir yaptırım da uygulanabilecektir.
Oyun salonunda
Hakem, örnek olaydaki gibi, belirlenen hamle sayısı tamamlanmadan beraberlikte anlaşıldığını oyuncular henüz ‘oyun salonunu terk etmeden önce’ görürse:
- Oyuncuları yeniden masaya davet edip yeni notasyon kağıdı vererek oyunu kaldığı yerden devam ettirmelidir.
- Gelişmeye ve hakemin anlayışına bağlı olarak, kurallara uymadıkları gerekçesiyle, madde 12.9’a göre oyunculara orantılı güçte bir yaptırım da uygulanabilecektir.
Hakem, sayılan bu her iki durumda, oyuncuların oyuna devam etmeyi kabul etmemeleri üzerine madde 11.7 veya 11.8’e göre yaptırım uygulamaktan çekinmemelidir.
Salon dışında
Hakem belirlenen hamle sayısı tamamlanmadan beraberlikte anlaşıldığını oyuncular ‘oyun salonunu terk ettikten sonra’ görürse, kurallara uymadıkları gerekçesiyle, hakemin madde 11.8’e göre oyunculara yaptırım uygulayarak maçın sonucunu yeniden belirlemesi beklenir.
Hakem kurulunun bu durumu anlatan ilginç bir açıklaması vardır. Denir ki açıklamada: “Oyuncular, hamle sayısı tamamlanmadan berabere yapıp salondan ayrılırlarsa ve bu durum sonradan ortaya çıkarsa oyunun sonucu değişmemelidir.” Bu açıklama sorunludur. Uygulandığında nasıl sonuçlar ortaya çıkacağı görülmeye çalışılmadan yapılmıştır. Bakın ne olur o zaman: Oyuncular hamle sayısını tamamlamadan berabere yapar. Hakemin iş yoğunluğundan yararlanarak notasyon kağıtlarını masada bırakıp salonu terk ederler. Oyuncular bunu yaparsa ve hakemler de hakem kurulunun açıklaması doğrultusunda davranırsa hatalı bu davranışın önü alınabilir mi?
Dikkat edilecek yan!
Çözümlemede ortaya çıkan karar ve uygulamalar ‘asimetrik’ gibi görünse de, aslında her durumda beraberlik anlaşmasının kabul edilmemesinin ‘asıl olgu’ olduğu görülmelidir.
Örnek olayda hakem belirlenen hamle sayısı tamamlanmadan bir beraberlikte anlaşılmasını kabul etmemişti. Bu doğru bir karardı. Ama oyunu devam ettirmeden salt hamle yazılarak hamle sayısının tamamlatılmasına yönelik anlayışı bir kenara not alınması gereken bir durumdur.
Ayrıca, olası durumda masada görev yapan hakemin biten oyunu göremeyip, oyuncuların notasyon kağıtlarını imzalayarak salonu terk etmeleri de, hakemin formasyonu açısından kabul edilemez bir durumdur.
5 Ağustos 2020
IA&IO Tahsin AKTAR
İlgili Makaleler İlgili Kaynak
9 Oyunun Berabere Olması FIDE Satranç Kuralları (Madde Açıklamalı)
Benzer Makaleler
Yorumlar - Yorum Yaz
