Takım Kaptanı ve Konum Beraberliği
Takım Kaptanı ve Konum Beraberliği
Konum tekrarında beraberliğe kim karar veriyor?
Konum tekrarında beraberliğe kim karar veriyor?
Örnek olay 90 dakika ve her hamlede 30 saniye eklemeli tempoyla oynanan bir takım yarışmasından edinildi. Yarışma yönergesinin bir maddesi oyuncuların aralarında anlaşarak berabere yapmalarına yönelik koşulu düzenlemiş. Buna göre oyuncular karşılıklı 30 hamleyi tamamladıktan sonra bu hakkı elde edebiliyorlar.
2. tur oynanıyor. Bir masada siyah taşlarla oynayan oyuncu 24. hamlesini yaptıktan sonra hakeme başvuruyor. Takım kaptanıyla görüşmek istediğini bildiriyor. Hakem bu isteği yerine getirmek üzere takımın kaptanını oyuncunun yanına davet ediyor. Hakemin de tanık olduğu anda, oyuncu kaptanına “Aynı konum iki kez oluştu. 3. tekrarı da yaparak beraberlik oluşturayım mı?” diyerek görüşünü soruyor. Kaptan da “ Tamam, olur.” diyor. Oyuncu, hamle sırası kendisine geldiğinde 3. tekrarı sağlayan hamlesini yapmadan önce, rakibine konumun tekrar olacağını söylüyor. Anlaşılan o ki rakip de bunu önceden gördüğünden elini uzatarak oluşacak üç konum tekrarından dolayı beraberliği kabul ediyor. Masada gelişmeleri izleyen hakem de bu sonucu maç protokolüne işliyor (½ – ½).
Yarışmanın 2. turunda yaşanan bu durum üzerine sıklıkla soru yöneltilir. “Anlaşmalı beraberlik için hamle sınırı varken ve bu sınır aşılmadan da oyuncular üç konum tekrarıyla bir beraberlik yapabilirler mi?” Verdiğimiz yanıt hiç şüphesiz ki “Evet, yapabilirler.” oluyor. (Bu yanıt karşısında şaşıranlar da oluyor tabi.) Bu örnek olayda da yapıldığı gibi. Peki, yanıt evetse, bu yarışmada yaşanan durum neden bir örnek olay biçiminde ele alındı? Yaşanılanlar, gelişmeler, her şey olağan değil mi yoksa?
Çözümleme
Ele alacağımız iki başlık var çözümlemede. İlki yönergeyle belirlenen anlaşmalı beraberlik koşulu ve tekrarlanmış konum. Kısaca kuralların işletilmesi. İkinci durum da takım kaptanıyla hakem-oyuncu iletişimi.
Kurallar ne diyor?
Yönergenin, oyuncuların aralarında anlaşarak berabere yapmalarını düzenleyen maddesi bunun için otuz hamle sınırını işaret ediyordu. Şimdi, masada varılan anlaşmayla oluşan beraberlik üç konum tekrarından oluşan bir beraberlik midir? Eğer böyle olduğu söyleniyorsa, bu kez, yapılan uygulama madde 9.2 hükümlerine göre mi yapılmıştır? Üç konum tekrarıyla oluşan beraberliği düzenleyen maddelere bakıldığında örnek olayın gelişiminin bu madde hükümlerine göre de yapılmadığını söyleyebilirim.
Bu masada oluşan beraberlik, madde 9.1.1 hükümlerine uyularak, madde 5.2.3’e göre yapılmış bir beraberlik midir? Oyuncuların henüz 25. hamlede oldukları örnek olayın gelişiminden bilinmektedir. Vereceğimiz yanıt “Evet, öyle bir beraberliktir!” şeklinde olacaksa, yönergenin otuz hamle sınırını düzenleyen hükmüne uyulmamış olması nasıl açıklanacaktır? Bunu kurallara dayalı biçimde açıklamanın olanaklı olmadığını hemen söyleyebilirim.
Her iki şekilde de masada varılan beraberlik sonucunun kurallarla açıklanamıyor olması bir şeylerin ters, kurallara aykırı geliştiğini mi anlatıyor yoksa?
Beraberliğe kim karar veriyor?
Asla dikkatten kaçmaması gereken bir durum vardır. Konum tekrarına ilişkin beraberlik kararını hakem verir. Konum tekrarı olmasının ‘şekil’ ve ‘uygulama’ koşulları vardır. Oyunculardan birinin istemi üzerine bu koşulların tam ve eksiksiz sağlandığını inceleme sonunda gören hakem verir beraberlik kararını. Örnek olayımızda hakeme bu yönde ne bir başvuru olmuş ne de hakem konum tekrarının varlığına ilişkin bir inceleme yapmıştır. Tüm bunların eseri olarak hakem konum tekrarına ilişkin bir beraberlik kararı da vermemiştir.
Peki, masada gerçekleşen nedir? Masada gerçekleşen, madde 5.2.3’e göre, oyuncuların aralarında anlaşarak yaptıkları beraberlikten öte bir şey değildir. Bu da yönerge hükümlerine aykırı bir durumdur.
Hakemin rolü
Takım yarışmalarında hakemlerin bireysel yarışmalara göre farklı görevleri ve buna dayalı anlayışlarının olması gerektiğini her fırsatta dile getirim. Örnek olayımızdaki hakem oyunun sonucunu olumsuz etkileyecek iki önemli hata yapmıştır:
- Takım kaptanı ve oyuncu iletişiminde dikkat etmesi gereken kuralları uygulamamıştır. (Oyuncular ancak hamle sırasında olmaları koşuluyla takım kaptanıyla iletişim kurabilir.)
- Tekrarlanmış konumla ilgili beraberlik savlarına ilişkin uygulamadan habersizmiş gibi davranmıştır.
Hakemin bu durumda olası uygulaması nasıl olmalıdır?
- Siyah taşlarla oynayan oyuncu 24. hamlesini yaptıktan sonra takım kaptanıyla görüşme isteminde bulunmuştu. Hakem, bu nedenle hiçbir şekil ve koşul gözetmeden bu istemi kabul etmemeliydi. Bu örnek olayla ilgili olarak hakemin uygulaması bununla sonlanmalıydı.
İlkesel olarak;
- Hakem oyuncunun takım kaptanıyla görüşme istemine olumlu yanıt vermeden önce kaptanıyla hangi konuda görüşmek istediğini sorgulamalıdır.
- Oyuncular, konum tekrarıyla beraberlik yapmaya yönelik olarak takım kaptanından görüş isteyemez.
- Hakem böylesi bir nedene dayalı görüşme isteğini geri çevirmelidir.
- Hakem kendisine yapılacak konum tekrarına ilişkin beraberlik savlarını mutlaka inceleyerek karar vermelidir.
Yönergeyle belirlenmiş anlaşarak beraberlik yapılmasına ilişkin hamle sınırı aşılmamışsa;
- Konum tekrarının varlığının görülebilmesi için inceleme yapılması kaçınılmaz olmalıdır.
- Madde 9.1.2.3’ten kaynaklı olarak, örnek olaydaki gibi rakip oyuncunun konum tekrarını kabul etmesine izin verilmemelidir.
- Oyuncuların, madde 5.2.3’e göre, aralarında anlaşma yapmak üzere bir hamle sınırı varken takımın kaptanına danışma istemleri de geri çevrilmelidir.
Kullanılan fotoğrafın örnek olayla bir ilgisi yoktur.
23 Ekim 2020
IA&IO Tahsin AKTAR
Benzer Makaleler İlgili Kaynak
Takım Kaptanı FIDE Satranç Kuralları (Madde Açıklamalı)
Takım Turnuvaları ve Takım Kaptanları Takım Satranç Yarışmaları Kılavuzu Satranç Hakemleri ve Görevleri
İlgili Makaleler
Yorumlar - Yorum Yaz
