Ajurne Uygulaması
Yönergeler I
Ertelenen Oyunlar (Ajurne) Yönergesi
Geçmişteki satranç turnuvalarında, oyunların bitmesi uzun zaman aldığından, erteleme hemen her turda, hem de birden çok oyunda yaşanan bir durumdu. Oyunun o oturumda, öngörülen sürede tamamlanmaması durumunda, oyuncular bir başka gün yeniden buluşur oyun tamamlanırdı.
Bu uygulamaya ‘Ajurne / Erteleme’ denilir. Dilimizdeki yaygın kullanımının aslı Fransızca ‘Ajourné’ olan sözcüktür.
Ajurne uygulamasına sabit süreli tempo uygulanan yarışmalarda yer verilir. Oyun sabit süreli oynandığı için uygulamada hakemlere biraz daha fazla iş düşer. Buna bağlı olarak daha dikkatli ve yüksek duyarlıkta davranış beklenir. FIDE Satranç Kuralları madde 8.5’in tüm gereklerinin hakem tarafından yerine getirileceği de dikkatten kaçmamalıdır.
Yarışma programı buna uygun düzenlendir. Uygulamaya ilişkin tüm koşullara da yarışma yönergesinde yer verilir. Genellikle bir oyunun beş altı saatten daha fazla sürebildiği düşünülürse bu durum doğal olarak oyuncuların aşırı yorulmalarına neden olur. Ajurne uygulaması oyunun bu süreden sonra ertelenmesini, oyuncuların da dinlenerek oyuna devam etmelerini sağlar. Böylece oyunun kalitesi düşmez.
Yarışma programı düzenlenirken; devam oturumu için tur gününü izleyen sonraki gün seçilebileceği gibi ertelemelerin topluca oynanacağı ayrı devam oturumu günleri de belirlenebilir. Her durumda, gerekiyorsa, yeni eşlendirmenin yapılabilmesi için başhakem ertelenen oyunlarla ilgili olarak gerekli önlemleri alır.
Ertelenmiş olan tüm oyunlar son tur oynanmadan önce sonuçlanmış olmalıdır. Aynı günde hem ertelenmiş oyunlar hem de programda belirtilen yeni tur da oynanacaksa, FIDE’nin belirlediği bir günde oynanabilecek en fazla oyun süresinin aşılmamasına dikkat edilmesi gerekir.
Asıl düşünme süresi olarak belirlenen sürede öngörülen sayıda hamleyi tamamlayamayan oyuncunun oyunu kaybedeceği madde 6.9’da belirtilmiştir. Bu hamle sınırı geçilmişse, oyuna sonraki zaman diliminde devam edilecektir. Erteleme zamanı gelmiştir.
1.1. Bir oyun o tur için önceden belirlenen sürede bitmemişse, hakem, hamlede olan oyuncudan ‘mühürlü/gizli hamle’ yapmasını isteyecektir.
Bu zaman dilimlerinde FIDE Satranç Kuralları madde 6.4 ve 6.9 dikkatle izlenecektir. İşlemlerin adım sıralaması hakemin formasyonu yönünden öne çıkacaktır.
Hakem;
- Oturum için öngörülen süre sonunda, oyuncuların yine öngörülen sayıda hamleyi tamamlamak zorunda olmaları koşuluna dikkat eder.
- Hamle sırasında olan oyuncuya ‘gizli hamlesini’ yapması için ‘ajurne zarfını’ verir.
- Ajurne zarfını alan oyuncunun gizli hamlesini kendi notasyon kağıdına yazarak, rakibinin notasyon kağıdıyla birlikte ajurne zarfına koymasını denetler. (Bu işlem oyuncunun yükümlülüğündedir.)
- Zarfın üzerindeki bilgilerin yazılarak tamamlanmasını sağlar.
- Oyuncuları yarışma yönergesiyle belirlenmiş ‘devam oturumu’ gününe davet eder.
- Ajurne zarfının güvenliğini ve gizliliğini sağlar.
Ajurne zarfı oyuncuya verildiği andan itibaren yapılacak hamle artık ajurne hamlesi niteliğinde olacaktır. Bu hamle ‘mühürlü hamle / gizli hamle’ olarak tanımlanır. Oyuncu gizli hamlesini yazdıktan sonra satranç saatini durduracaktır. Satranç saatinin durdurulması oyuncunun yükümlülüğündedir.
Oyuncu hamlesini açıkça anlaşılır şekilde notasyon kağıdına yazacak, kendisinin ve rakibinin notasyon kağıtlarını ajurne zarfına koyacak, zarfı kapatacak ve bundan sonra rakibinin saatini çalıştırmadan satranç saatini durduracaktır.
Gizli hamleyi yapan oyuncunun, hem kendisinin hem de rakibin notasyon kağıtlarını ajurne zarfına koyma yükümlülüğü, oyuncu için önemle dikkat etmesi gereken bir durumdur. Örneğin ajurne zarfı açıldığında gizli hamlenin yazıldığı notasyon kağıdının zarftan çıkmaması durumunda, gerekli özeni göstermediğinden ve gizli hamlenin belirsiz-ne olduğu bilinemediğinden Ajurne Kuralları madde 8’e göre oyuncu o oyunu kaybedecektir. Hakemin de bu işlemde sorumluluğu vardır. Uygulama adımlarının doğru ve eksiksiz atıldığını hakem kontrol etmelidir.
Satranç saatini durdurana dek, oyuncunu gizli hamlesini değiştirme hakkına sahiptir.
Satranç saatinin durdurulmasının da gizli hamleyi yapan oyuncunun yükümlülüğüne bırakılması, bunun yine başka bir kurala dayalı olmasından kaynaklıdır. Oyuncu gizli hamleyi zarfa koyup hakeme teslim etse de satranç saatini durduruncaya kadar hamlesini yeniden düzenleyebilecektir.
1.2. Oyunu, oturum bitmeden önce erteleten (ajurne eden) hamledeki oyuncunun gizli hamlesini, o oturum için öngörülen sürenin sonunda yapmış olduğu kabul edilir ve kalan zamanı bu şekilde kaydedilir.
Hamle sırasında olan oyuncu, öngörülen sayıda hamleyi tamamladıktan sonra, oturum için öngörülen süre dolmadan da hakemden erteleme isteyebilecektir. Bu durumda oyuncu gizli hamlesini öngörülen sürenin sonunda yapıyormuş gibi kabul edilir. Ancak oyuncu o oturumda kullanabileceği kalan süresini kaybeder.
3. Hakem zarfın üzerindeki bilgilerin doğruluğunu kontrol edecek ve zarfın korunmasından sorumlu olacaktır.
Ajurne zarfının üzerindeki bilgilerin tamamlanması işi oyuncular veya hakem tarafından yerine getirilebilecektir.
4. Bir oyuncu rakibine, onun gizli hamlesini yapmasının ardından bir beraberlik önermişse, bu öneri, madde 9.1’deki gibi rakibi kabul edene ya da reddedene kadar geçerlidir.
Gizli hamleyi yapan oyuncunun rakibi beraberlik önerebilir. Gizli hamleyi yapan oyuncu bu öneriyi kabul ederse, FIDE Satranç Kuralları madde 5.2.3’e göre, oyun derhal beraberlikle sonuçlanır. Artık ajurne zarfının, gizli hamlenin bir kıymeti kalmamıştır. Beraberlik önerisini alan oyuncunun, devam oturumuna başlamadan önce de bu öneriyi kabul edebileceğini kuralın dilinden biliyoruz.
5. Oyun devam edeceği zaman, gizli hamle öncesi son konum tahtaya dizilecek ve erteleme anındaki sürelere göre saatler ayarlanacaktır.
5. Oyun devam edeceği zaman, gizli hamle öncesi son konum tahtaya dizilecek ve erteleme anındaki sürelere göre saatler ayarlanacaktır.
Hakem;
- Belirlenen devam oturumu gününde, masaları erteleme öncesindeki konuma göre hazırlar.
- Yarışma yönergesiyle belirlenen, erteleme için öngörülen süreyi de erteleme öncesindeki sürelere ekleyerek satranç saatini de ayarlar.
- Gizli hamleye yanıt verecek oyuncu masadaysa ajurne zarfını açar, gizli hamleyi tahtada gösterir.
- Bu hamleye yanıt verecek oyuncunun saatini çalıştırır.
- Gizli hamleye yanıt verecek oyuncu masada değilse ajurne zarfını açmaz, bu oyuncunun saatini çalıştırır.
9.2. Gizli hamleye yanıt verecek oyuncu satranç tahtası başında değilse, saati çalıştırılır. Bu oyuncu geldiğinde masaya oturmadan saati durdurup hakemi çağırabilir. Ajurne zarfı o zaman açılır. Gizli hamle tahta üzerinde yapılır ve saat tekrar çalıştırılır.
Gizli hamleye yanıt verecek oyuncu satranç tahtası başında değilse, saati çalıştırılırken, oyuncu satranç tahtası başına geldiğinde satranç saatini durdurabilecektir. Satranç tahtası başına geldiği andan başlayarak, hakemin ajurne zarfını getirerek gizli hamleyi tahtada göstereceği ana kadar geçecek süreyi kaybetmemesi için bu yolu seçebileceği, maddenin diliyle oyuncuya verilen bir hak olarak görülmelidir. Oyuncu satranç tahtası başına gelinceye kadar geçen süredeki zamanını kaybetmiştir. Hakem gizli hamleyi tahtada gösterdikten sonra oyuncunun saatini yeniden çalıştıracaktır.
10. Devam oturumuna belirlenen süreden fazla geç kalan oyuncu, hakem aksine bir karar vermedikçe, oyunu kaybeder. Ancak, gizli hamle oyunun sonucunu belirleyen bir hamleyse bu sonuç geçerli olacaktır.
10. Devam oturumuna belirlenen süreden fazla geç kalan oyuncu, hakem aksine bir karar vermedikçe, oyunu kaybeder. Ancak, gizli hamle oyunun sonucunu belirleyen bir hamleyse bu sonuç geçerli olacaktır.
Bu kural gizli hamleyi yapan oyuncu için de geçerlidir. Bu durum, yarışma yönergesiyle belirlenecek süreden fazla geç kalan oyuncu o oyunu kaybedecektir. Bununla birlikte, gizli hamlenin mat veya pat konumunu oluşturacak bir hamle olması durumunda bu sonuçların geçerli olacağı unutulmamalıdır.
13. Oyunun devamında, oyunculardan biri hamle yapmadan önce saatlerdeki sürelerin yanlış ayarlanmış olduğuna işaret ederse, hata düzeltilmelidir. Hakem aksine bir karar vermedikçe, daha sonra ortaya konulan savlar dikkate alınmaz ve herhangi bir düzeltme yapılmaz.
Devam oturumunda satranç saatinin kurulumunun doğru yapılıp yapılmadığını denetlemenin oyuncuların da sorumluluğundadır. Erteleme oyunu başladıktan sonra bu yönde yapılacak başvuruyu hakem değerlendirmeyebilir.
14. Her devam oturumunun süresi hakemin saatiyle kontrol edilecektir. Devam oturumunun başlangıç saati önceden duyurulacaktır.
O tur için önceden belirlenen oturum süresiyle devam oturumunun başlama ve bitiş zamanları hakemin saatine göre ‘duvar saati’ ile kontrol edilir.
25 Kasım 2020
IA&IO Tahsin AKTAR
İlgili Kaynak
FIDE Satranç Kuralları (Madde Açıklamalı)
Yönergeler I Ertelenen Oyunlar Yönergesi
Yorumlar - Yorum Yaz
