Karar ve Yaptırım
Karar ve Yaptırım
Karar yanlış ama yaptırım doğru olursa...
Bu örnek olayda da 90 dakika ve her hamlede 30 saniye eklemeli tempo uygulanıyor. “Beyaz taşlarla oynayan oyuncu 53. Fh4 hamlesini yapmak amacıyla fil taşını eline alıyor. Ancak taşıyla el temasını kesmeden bunun geçersiz bir hamle olduğunu görüyor. Panik havasıyla diğer eliyle de saatini durduruyorken bir yandan da fil taşını yeniden d1 karesine bırakıyor. Rakip oyuncu da beyaz taşlarla oynayan oyuncunun geçersiz hamle yaptığını öne sürerek satranç saatini durdurarak hakeme başvuruyor. Hakem her iki oyuncudan da gelişmenin bu biçimde olduğunu öğreniyor. Hakem beyaz taşlarla oynayan oyuncunun geçersiz hamle yaptığına karar vererek gerekli uygulamayı yerine getiriyor. Oyun yapılan 53. Fg4 hamlesiyle devam ediyor.
Hakem verdiği bu geçersiz hamle kararında haklı mıydı? Uygulama salt bu kural maddesine göre mi yapılacaktı? Bu sorulara verilecek doğru yanıtlar hakemin hatalı bir karar verdiğini gösterecektir. Ancak, ne tesadüf ki hatalı karardan ayrı, doğru karar verildiğinde de uygulama aynı oluyor.
Durum
Hakem bu uygulamasıyla; beyaz taşlarla oynayan oyuncunun 53. hamlesini, madde 3.10.2’ye göre, ‘geçersiz’ olduğunu kabul etmişti. Hakemin bu kararındaki güçlü yan oyuncunun kendi saatini durdurmuş olmasıydı. Madde 7.5.1’e göre ‘hamle tamamlanmıştı.’ Tamamlamadan öte madde 4.7'nin diline ve ruhuna uygun olarak henüz yapılmamış olan 53. Fh4 hamlesinin madde 7.5.1’e göre geçersiz sayılması hakemin temel hatasıydı.
IA Bilge İbrahim ÖZEL’in bana yaptığı paylaşımla oluşan bu örnek olay senaryosunda, kuralların üçüncü, dördüncü ve yedinci maddeleri ele alınarak çözümleme yapılacak.
Uygulama
Beyaz taşlarla oynayan oyuncunun son hamlesinde bir ayrıntı dikkatten kaçmamalıdır. Oyuncu 53. Fh4 oynarken taşı elinden bırakmamıştı. Bu davranış modeliyle acaba hamle yapılmış mıydı? Bu soruya ‘evet’ yanıtı verilebilir. O zaman madde 7.5.1’e göre geçersiz hamle uygulamasıyla, 2 dakika zaman cezası ve fil taşıyla hamle yapılarak, oyuna devam edilecektir. Örnek olaydaki hakemin yaptığı gibi.
Bu soruya ‘hayır’ yanıtı verilebilir. Bu durumda hamle henüz yapılmamış sayılacaktır. Oyuncuya bu kez de, madde 7.5.3’e göre, hamle yapmadan saatine bastığı için yaptırım uygulanacaktır. 2 dakika zaman cezası sonrası fil taşıyla hamle yapılarak oyuna devam edilecektir.
Hakemin kararı doğru kabul edilebilir mi?
Görüleceği gibi yaptırımın adı ve madde numarası ayrı olmakla birlikte uygulanacak yaptırım aynı olacaktır. Yaptırımın aynı olması karşısında hakemin kararının doğru olarak karşılanması kabul edilemez. Bu örnek olayda oluşturulacak karar ‘hamle yapmadan saate basma’ yönünde olmalıydı.
Görüleceği gibi yaptırımın adı ve madde numarası ayrı olmakla birlikte uygulanacak yaptırım aynı olacaktır. Yaptırımın aynı olması karşısında hakemin kararının doğru olarak karşılanması kabul edilemez. Bu örnek olayda oluşturulacak karar ‘hamle yapmadan saate basma’ yönünde olmalıydı.
- Bu durumda hamlenin henüz yapılmadığı kabul edilir. Madde 4.7’ye göre fil taşı h4 karesine bırakılarak el ile temas kesilmemişti. Bununla birlikte fil taşı eski yeri olan d1 karesine bırakılmıştı.
- Satranç saatinden ayrı olarak, oyuncu saatine basmadan önce yaptığı geçersiz hamleyi düzeltebilir mi? Böyle bir hamlede taş ile el teması kesilse dahi geçersiz hamle düzeltilebilecektir.
- Örnek olayda oyuncu fil taşını henüz elinden bırakmadığı için oynayabileceği bir kareye yeniden hamle yapabilecektir. Fil taşı dokunulan taş durumundadır artık.
- Uygulanacak yaptırım madde 7.5.3’e göre olmalıdır. Oyuncu hamle yapmadan saatini durdurmuştu. Eylem geçersiz bir hamle gibi kabul edilerek 2 dakika zaman cezası bu nedenle uygulanmalıydı.
- Fil taşı d1 karesindeyken oyuncunun saati yeniden çalıştırılır. Diyagrama göre fil taşının oynaması olanaklı. Yeni hamle fil taşıyla yapılarak oyun devam etmeliydi.
Yanıtta “Oyun devam etmeliydi.” denildi. Ancak bu karar verilirken madde 7.5.5’in ikinci ve üçüncü hükümleri de dikkatten kaçmamalıdır.
22 Aralık 2020
IA&IO Tahsin AKTAR
İlgili Makaleler İlgili Kaynak
7 Kuraldışı Uygulamaları FIDE Satranç Kuralları (Madde Açıklamalı)
Benzer Makaleler
Yorumlar - Yorum Yaz
