Ters Renkle Oyuna Başlayınca
Ters Renkle Oyuna Başlayınca
Onuncu hamlenin sırrı
90 dakika ve her hamlede 30 saniye eklemeli tempoyla oynanan bir turnuvada oluşan bir durum bu örnek olayın konusu olacak. 3. turda bir masadaki oyuncular eşlendirmedeki renklerinin tersine masada yerlerini aldılar. Tur bu şekliyle başladı. Siyah taşlarla oynayan oyuncu 34. hamlesini yapmadan önce hakeme başvurarak rakibinin 8. hamlede Şg1 oynayarak geçersiz bir hamle yaptığını bildirdi.
Hakem bu başvuruyu değerlendirmek üzere inceleme masasına gittiğinde oyuncuların ters renkle oyuna başladıklarını gördü. İnceleme masasında 8. hamlede yapılan geçersiz hamleyi de saptadı. Oyuncular geçersiz hamlenin düzeltilerek oyuna devam edilmesini beklerken, hakem oyuncuların doğru renklerde yerlerini alarak yeni bir oyuna başlanarak tura devam edileceği yönünde bir karar verdi.
Beyaz taşlarla oynayan oyuncu bu karara itiraz ederek uygulamanın bu şekilde olmaması gerektiğini söyledi. Hakem ortaya çıkan konumun 10’dan az sayıda hamleye ulaştığı için kararının değişmeyeceğini bildirdi. Beyaz taşlarla oynayan oyuncunun bu şekilde devam etmek istemediğini söylemesi üzerine hakem oyunu bitirdi (0-1).
Çözümleme
Hakemin oyunu madde 11.7’nin hükmü doğrultusunda bitirdiğini gelişmeden anlıyoruz. Madde “Satranç kurallarına uymayı inatla reddeden oyuncu oyunu kaybeder…” şeklindedir. Beyaz taşlarla oynayan oyuncu, hakemin kararının oyuna baştan başlanarak tura devam etmek için doğru bir karar olmadığı anlayışıyla oyuna bu şekilde devam etmek istemediğini söylemişti. Hakem de kararına uymayan oyuncu için bu madde hükmünü uygulamıştı. Beyaz taşlarla oynayan oyuncu savında haklı mıydı? Oyun 8. hamledeki geçersiz hamlenin düzeltilmesiyle mi devam etmeliydi? Hakem gerçekten hatalı bir karar mı vermişti?
Hamle sayısının önemi
Yanıtlamaya son sorudan başlarsak hakemin hatalı karar verdiğini söylemek yerinde olacaktır. Oyuncular masada ters renkte oturarak oyuna başlamışlarsa hiç şüphesiz ki uygulamada dikkatle izlenecek yol, ‘ulaşılan hamle sayısı’ olmalıdır.
- Siyah taşlarla oynayan oyuncu rakibinin geçersiz hamle yaptığını kaçıncı hamlede hakeme bildirmişti?
- Hakem kaçıncı hamlede oyuncuların ters renkte oyuna başladıklarını görmüştü?
Siyah taşlarla oynayan oyuncu rakibinin geçersiz hamle yaptığını 34. hamlesini yapmadan önce hakeme bildirmişti. Hakem de her iki oyuncunun tamamlanan 33. hamlesi sonrası ters renkte oyuna başlandığını anlamıştı. Öyleyse, madde 7.3’ün 2. hükmü uyarınca 10’dan çok hamle yapıldığı için oyun ters renkle oynanmaya devam etmeliydi. Kuraldışı bu durum düzeltilemeyecekti.
Ortada bir kuraldışı durum daha var. Madde 4.7.2’ye göre 8. hamlede geçersiz bir hamle yapılmış. Üstelik bu geçersiz hamle için olanaklıysa rok yapılarak oyuna devam edilmesi gereği öngörülüyor. Madde 4.7.2 oyunun kuralı olup aksine bir hüküm yoksa öncelikli uygulanması gerekir. 7.3 de yarışmanın ortaya çıkan özel durumlarını düzenleyen maddesidir. Özel düzenlemeler her zaman önce uygulanır. Hakemin başlangıçta bu hükme uyarak hamle sayısının önemini kavramış olması da beklenen bir durumdur.
Geçersiz hamleye dönülmesiyle ortaya çıkan hamle sayısı hakemi yanıltmıştır. Oyunda karşılıklı olarak tamamlanmış 33 hamle varken, salt geçersiz hamle uygulamasından dolayı 8. hamleye dönülüyor olması, madde 7.3’e göre yeni bir oyun oynanmasını gerektirmeyecektir. Hakemin bu kuralı öne alarak yeni bir oyuna hükmetmesi hatalı bir karardır.
Oyun, 8. hamlede beyaz taşlarla oynayan oyuncunun madde 4.7.2 uyarınca rok hamlesini yapmasıyla devam etmeliydi. Hakemin dikkatini tüm maddeler üzerinde yoğunlaştırmadan verdiği karar, hem oyuncunun hakları hem de oyunun sonucunun belirlenmesi yönünden sakıncalı olmuştur.
Farklı bir durum
Hakem, 8. hamledeki geçersiz hamleyi tamamlandığı anda görmüş ya da kendisine bildirilmiş olsaydı, bu kez örnek olaydaki kararı doğru olacaktı. Uygulama, geçersiz hamlenin düzeltilmesi biçiminde değil, yeni bir oyun oynanması şeklinde olacaktı. Çünkü oyuncular karşılıklı olarak henüz 10’dan az sayıda hamle yapmışlardı.
6 Ocak 2021
IA&IO Tahsin AKTAR
İlgili Kaynak
FIDE Satranç Kuralları (Madde Açıklamalı)
İlgili Makaleler
Yorumlar - Yorum Yaz
