Oyuncuların Yönetilmesi

Oyuncuların Yönetilmesi

İletişim Kısıtlamaları

FIDE Kuralları madde 11.2 hükmü, oyunların oynandığı alana hakem veya oyuncu olmayan kişilerin de girebileceğine yer veriliyor. Oyun salonu, oyunların oynandığı yer olarak kavramlaştırılabilir. Salona kimlerin alınacağı belirlenebilir. Ancak; aynı salonun içinde bir bant veya şeritle satranç masalarının, oyunların oynandığı, oyuncuların yer aldığı alan ayrıca belirlenmişse bu kez bantla çevrilerek belirlenen alan ‘oyunların oynandığı yer’ kabul edilerek salon kavramına yeni bir yaklaşım getirilebilir. Bu durumda salona bu anlamda izin almaksızın izleyici ve diğer katılımcılar girebilirken, aynı salon içinde bantla belirlenmiş yere/alana izin verilen kişiler girebilecektir. Bu ayrıntıya dikkat edelim

Madde 11.3 kurgusu ‘hile’ ve ‘hile yapan’ kavramları üzerine oluşturulmuştur. Önce hile anlatılırken ardından da hile yapanlara uygulanacak yaptırımlar ele alınmaktadır. Hileyi “… başka bir kişiden (seyirci, kaptan, takım arkadaşı gibi) ve/veya herhangi bir bilgi ya da iletişim kaynağından (kitap, notlar ya da herhangi bir elektronik cihaz gibi) bilgi almak…” olarak tanımlamak olanaklıdır. Maddenin yapısı hilenin nasıl önleneceğini çözümlediği gibi hile yapanlar için uygulanacak yaptırımı da sıralar.

Oyuncu hiçbir koşulda açık ya da kapalı, çalışır durumda olsun ya da olmasın, içerisinde satranç oyunlarını analiz yapmaya elverişli hiçbir elektronik cihazı, cep telefonu veya benzeri iletişim cihazını, diğer bilgi kaynaklarını oyun sırasında üzerinde bulunduramaz. Maddenin ruhunda ve bu yorumda anılan böylesi araç gereçlere ‘ihlal nesneleri’ diyebiliriz. Bu anlayış çantada ya da cepte taşınan ihlal nesnelerini de kapsar. Tanımlanan ihlal nesnelerini taşıdığı saptanan oyuncu oyunu kaybedecektir. Oyuncu aynı turnuva içerisinde ikinci kez madde 11.3.b kapsamında bir ihlalde bulunduğunda turnuvadan ihraç edilmelidir.

İhlal nesnelerini bulundurulmasının yasak olması hükmü, kurallar manzumesinin üzerinde tartışılan konularından biridir. İhlal nesnelerini üzerinde bulunduran oyuncu oyunu kaybedecek (dikkat edelim hükmen değil, hakem kararı ile sıfır puan), rakibi de kazanacaktır. Rakip kazanacak durumda değilse ne olacaktır? Tahta başında oynayarak ‘alın teri ile’ kazanamayan bir oyuncuya hangi nedenle kazanç verilebilir? Böyle bir oyundan bu oyuncunun ½ puan alması beklenir (0- ½ veya ½ – 0 gibi). İhlal nesnelerini bulunduran oyuncunun, oyun sırasında bu nesnelerden yararlandığı peşin olarak kabul edildiğini, maddenin hüküm gerekçesinden anlayabiliyoruz. Oyuncunun bu nesnelerden yararlandığı peşinen kabul edildiğine göre, hakem madde 12.9.d de anıldığı biçimde ‘rakibin o oyundan alacağı puanı tam puana kadar artırmak’ yaptırımını, disiplin cezası olarak kararına yansıtır (0- ½ veya ½ – 0 sonuçları 0-1 veya 1-0 olur). ‘Rakibi kazanır’ denilmesinde bu uygulama yorumuna ulaşılabilir.

Organizasyon yetkilileri ihlal nesnelerinin oyun sahasına getirilmemesi için gerekli önlemleri almalıdır. Emanet ofisi, vestiyer gibi alanların oluşturulmasıyla çözüm yoluna gidilebilir.

Bir kural maddesi olmamakla birlikte, böylesi cihazların (tüm ihlal nesnelerinin) oyun alanına sokulmasının yasak olmasının denetlenebilmesi zahmetli ve hatta çoğu zaman olanaksız olduğundan, madde 11.3.b için, farklı ve daha hafifletilmiş bir uygulama modeli de önerilmektedir. Temmuz 2014 de yürürlük kazanan kural uygulamaları kapsamında bu uygulamanın sadece bir öneri olduğunu vurgulamak isterim. Oyuncuların üzerlerinde bulunan ihlal nesnelerini bırakacak bir yerlerinin olamayacağını düşünülen organizasyon yöneticileri, örneğin, cep telefonlarının tamamen kapalı olması koşuluyla, ihlal nesnelerinin oyun alanına sokulması yasağından vaz geçebilir. Uygulamada, oyuncuların, tümüyle kapalı olmak koşuluyla, cep telefonlarını/elektronik haberleşme araçlarını, bilgi kaynaklarını yani ihlal nesnelerini çantalarında bulundurmalarına izin verilebilir. Organizatörler, bu seçenek uygulanacaksa, yarışma yönergesinde belirtmelidir. Başhakem de teknik toplantıda yazılı ve sözlü olarak uygulamanın nasıl olacağını belirtilerek başlangıçta oyunculara duyurmalıdır. Bu seçenek karşısında uygulama şu biçimde olacaktır:

Oyuncuların ihlal nesnelerini içine koydukları çanta oyun süresince görünür bir yerde olacaktır.
Oyuncu, çantasında bir ihlal nesnesi bulundurduğunu masada görev yapan hakeme bildirir
Masadaki görevli hakem, çantasında bir ihlal nesnesi bulundurduğunu bildiren oyuncuları listesinde işaretler.
Oyuncular, oyun sırasında, oyun salonundan dışarıya çıkarken çantalarını yanlarına alamayacakları gibi, oyun alanı/oyun sahası dışına çıkmalarına izin verilmeyecektir.
Oyuncunun, oyun sırasında, çantasıyla birlikte oyun salonu dışına çıkmasının zorunlu olduğunu hakeme bildirmesi durumunda; hakem, oyuncunun çantasında bulunan ihlal nesnesini teslim alarak, oyuncunun çantasıyla dışarı çıkmasına izin verir.

Bu kısıtlamalar karşısında tüm oyuncuların duyarlı ve anlayışlı davranarak kurallara uymaları beklenir. Oyuncu dışındaki diğer katılımcıların da oyun alanı/oyun sahası içerisinde ihlal nesnelerini kullanmaları organizasyon tarafından yasaklanmıştır. Bu yasağa uymayan katılımcılar yarışma alanından uzaklaştırılırlar.

Oyunların her tür bilişim ve iletişim temelli ‘yardım’dan bağışık, sağlıklı bir biçimde tamamlanmasını sağlamak, hakemlerin güç görevleri arasına girmiştir. İşte bu nedenledir ki, türüne bakılmaksızın bu cihazların tümünün (cep telefonları, cep bilgisayarları, mp3 çalarlar, PDA’lar, telsiz, IR, bluetooth cihazları vb.) oyun alanına getirilmesi yasaklanmıştır. Bu nasıl denetlenecektir? Sağduyu ve eğitim yoluyla zaman içerisinde otokontrolü sağlamak olanaklı olacaktır. Oyuncuların görünür haller dışında, üzerlerinde ihlal nesneleri bulundurduklarını denetlemek, hakemin, ne görevi ne de hakkıdır aslında. Ancak kural metninde hakemin böyle bir denetimi yapabileceği anlatılsa da hakemler oyuncularla böylesi bir iletişime asla girmemeli, kendisi, hiç kimsenin üzerini aramak gibi bir eylem içerisinde bulunmamalıdır. Gerektiğinde bu eylem bu iş için eğitimli görevliler tarafından yerine getirilmelidir. Kurallara, yazılı sözlü uyarılara karşın, sözü geçen ihlal nesnelerini oyun alanı içinde üzerinde, tamamen kapalı olmaksızın çantasında bulunduranların, bunun doğurabileceği sonuçların sorumluluğunun yalnızca kendilerine ait olduğunu kavramaları sağlanmalıdır. Bu amaçla, hakemler, tur başlamadan bu yolda uyarı ve anımsatmalar yapmalı, oyun alanına bu yönde uyarı ve duyurular asmalıdır.

Hakemler için hilenin önlenmesine yönelik olarak özel eğitimlerin verilmesi esas olmakla birlikte, hakemlere, uygulanabilir önerileri şu biçimde sıralayabiliriz.

Şüphe oluşturabilecek herhangi bir eylem karşısında, gereğinin yapılması hakemin görevi olduğundan, daha aktif ve atak davranmaları beklenir.
11.3.b maddesinin ihlali durumunda oyuncunun üzerinin ve eşyalarının el detektörüyle aranması istenebilir.
Oyun salonunu sık sık terk eden oyuncuların, diğer oyuncularla, oyunları biten oyuncularla, izleyiciler ya da başka kişilerle olası iletişimleri olabilir. Olası iletişimin saptanması amacıyla bu oyuncular dikkatli biçimde izlenmelidir.
Tuvaletlerde oyuncuların cep telefonu kullandıkları yaşanmış örneklerdir. Dolayısıyla oyuncunun oyun salonunu ne sıklıkla terk ettiği izlemelidir. Sıklığın çok yüksek olması durumunda, oyuncunun, oyun salonunu sıklıkla terk etme nedeni saptanmalıdır.
Oyuncunun üçüncü kişilerden bilgi alabileceğinin bilincinde olunmalıdır. Oyuncu ve izleyiciler arasında konuşma ve/veya işaret verme/alma gibi herhangi bir iletişim engellenmelidir.
Oyun alanında/salonunda satranç programlarının kullanılmasına hiçbir şekilde izin verilmemeli, hoşgörü gösterilmemelidir. Herhangi bir oyuncu veya izleyicinin oyun alanı içerisinde bir satranç programını kullandığının fark edilmesi durumunda kuralların uygulanmasından asla kaçınılmamalıdır.
Oyuncunun kıyafetlerinin, çantalarının ya da diğer eşyalarının aranmasının istenmesi durumunda bu işlemin kapalı/özel bir yerde yapılması gerekecektir. Arama, ancak şikâyet durumunda (şikâyet bir temele dayanıyorsa) veya doğrudan saptama durumunda yapılmalıdır.
Aramanın sakin ve nazik biçimde yapılması sağlanmalıdır. Aranan oyuncunun dilediği bir kişiyi (her iki cinsiyette de olabilir) tanık olarak seçme hakkının olduğu unutulmamalıdır.
Bir acil durum yoksa, oyuncunun üzerinin ve eşyalarının araması oyun bittikten sonra yapılmalıdır.
Oyuncunun aranmayı reddetmesi durumunda, oyuncuya kurallar sakin biçimde açıklanmalıdır. Oyuncunun yine de aranmayı reddetmesi durumunda bu kez kendisine uyarı verilebilir. Buna rağmen aranmayı kabul etmemesi durumunda maçı kaybetmiş sayılır. Turnuvanın sonraki turlarından ihraç edilebilir.
İhlal nesnelerinin oyun alanı yakınında bir yere saklanabileceğinin veya oyun biter bitmez başkalarına verilebileceğinin de bilincinde olunmalıdır.

Madde hükmüne göre yarışma yönergesinde yer verilerek cep telefonu ve benzeri iletişim cihazları için ‘kayıp’ yerine daha farklı, daha az katı cezalar öngörülebiliyor. Ancak; organizatörlerin yerel etkinliklerde bu kural maddesini uygulamaları önerilmez. Hele ki hakemler bu anlamda ön dahi alamazlar. Uygulama için üst yönergeler ve merkezi otoritenin alacağı karara uyulmalıdır.

Madde 11.9 uyarınca; oyuncu, hakemden, satranç kurallarının belirli bir noktasının açıklanmasının istenmesi durumunda, hakemler duyarlı yaklaşarak yanıt vermelidir. Kuralı açıklarken diğer oyuncuya haksızlık yapacak bir yaklaşım olmamalıdır. “… şimdi roku nasıl yapacağım?” diye soran oyuncuya rok hamlesinin kural metninde olduğu gibi nasıl yapılacağı yönünde bir açıklamada bulunulamaz. Bu, hamle söylemeye eş değerdir.

Üç konum tekrarı beraberlik isteminde yapacağı hamleyi söylemeden ve yazmadan istemde bulunan oyuncu için hakem “… böyle bir istemde bulunamazsınız…” demesi gerekir. Doğru uygulama budur. Oyuncu “… neden isteyemiyorum?” dediğinde oyuncuya kural kısaca söylenebilir. Doğrudan doğruya “… hamleyi yazmadığınız için isteminizi kabul etmiyorum…” denilmesi de seçenek olarak uygun olabilir.

11 Haziran 2016

IA&IO Tahsin AKTAR

Yorumlar - Yorum Yaz