Elektronik Cihaz Yasağı
Elektronik Cihaz Yasağı
Satranç etkinliklerinde yasaklı cihazlar hangileridir?
Satranç etkinlikleri sırasında ‘elektronik cihaz yasağı’, teknolojinin gelişerek yaşamımızın her evresinde yaygınlaşmasıyla ortaya çıkmış bir uygulamadır. Başlangıçta ‘cep telefonu yasağı’ olarak kararlara yansımış, sonrasında da kural maddeleri arasında yerini alarak tüm elektronik cihazlar için yasağın kapsamı genişletilmiştir.Satranç etkinliklerinde elektronik cihaz yasağının uygulanması sırasında oluşan itiraz ve tartışmaların ardından iletilen sorulardan anlaşılıyor ki konu bütününde yıllarca anlaşılmamış noktalar vardır. Hakem ve yarışma yöneticilerinin yetkilerinin ve rolünün bu süreçte ne denli önemli olduğu da pek bilinmemektedir. Başhakem kendince yeni yasaklar getirebilecek midir? Bunun da yanıtı aranacaktır.
Kavram
Elektronik cihaz nedir?
Elektrikle çalışan cihazlar için genel olarak ‘elektronik cihaz’ tanımı yanlış olur mu? Tanım biraz daha geliştirilirse; “Bilgi işleyen, taşıyan veya depolayan elemanları ve sistemleri içeren cihazlar” olarak adlandırmak olanaklı olacaktır sanırım.
Elektronik cihazlar günümüzde en çok kullanılan eşyalardandır. Bu cihazların kullanımı son 20 yılda teknolojinin gelişmesiyle birlikte iyice artmıştır. Haberleşme ve iletişim için kullanılan elektronik cihazların yanında (bilgisayar, telefon, radyo, televizyon…) çamaşır ve bulaşık makinesi, elektrik süpürgesi, fırın, su ısıtıcısı, kahve makinesi, klima gibi ev eşyaları da elektronik cihazlar arasında sayılabilir.
Elde tutmak ve kullanmak için tasarlanmış bilgi işlem cihazının küçük bir formu da ‘taşınabilir elektronik cihazlardır’. Bu cihazları sayarak sınırlandırmak çok olanaklı olmamakla birlikte; cep telefonu, tablet bilgisayar, dizüstü bilgisayar, PDA (cep bilgisayarı), oyun konsolu, elektronik kitap, mp3 çalar, telsiz, IR, bluetooth cihazları örnek olarak sıralanabilir.
Taşınabilir kişisel tıbbi elektronik cihazlar da bulunmaktadır. Soluma güçlüğü çekenlerin kullandığı oksijen konsantratör ve nebulizador makinesi, elektronik bileklik ve bantlar, çeşitli amaçlarla kullanılan kulaklıklar, işitme cihazları, şeker ölçüm cihazı bu kapsamda sıralanabilen örneklerdir.Günümüzde bir de ‘akıllı cihaz’ olarak anılan cihazlar da vardır ki, her yaştan insan bunları günlük yaşamında yaygın olarak kullanmaktadır. Akıllı cihaz, diğer cihazlarla veya internet bağlantısı olan elektronik cihazları nitelemek için kullanılan bir terimdir. Bu cihazlar bir bilgisayarın yeteneklerine benzer davranabilecek biçimde programlanır. Bunların neredeyse tümü telefon, bilgisayar veya tablet gibi taşınabilir cihazlarla uyumlu olarak çalışır. Akıllı saatler, akıllı telefonlar veya sesli komutlar kullanılarak kontrol edilebilir. Bağlantı kolaylığı nedeniyle, önemli bir bilgiyi herhangi bir yere, herhangi bir zamanda herhangi bir şeye erişebilme kolaylığı sağlar.
Kural ne diyor?
Oyunların her tür bilişim ve iletişim temelli ‘yardımdan’ bağışık, sağlıklı bir biçimde tamamlanmasını sağlamak hakemlerin zorlanacakları görevleri arasındadır. FIDE Satranç Kuralları oyuncuların bir elektronik cihaz bulundurmalarını yasaklamıştır. Bu yasağı hakemler denetleyecektir. Çok geniş bir zeminde ele alınan ve kuralın diliyle, madde 12.2’de, “Hakem oyunların adil şekilde oynanmasını sağlar” denilerek bu görevin niteliği de belirlenmiştir.
Madde 11.3.2.1
Oyun sırasında, bir oyuncunun oyun sahası içinde (hakem tarafından özellikle onay verilmiş olanlar hariç) herhangi bir elektronik cihaza sahip olmalarına izin verilmez. (…)
Bir satranç etkinliğinde yasak kavramıyla anlatılan cihazlar yukarıda sayılmaya çalışılan elektronik cihazların hepsidir. Asıl olarak kuralın ruhuna yansıyan yasaklanmış cihazlar genellikle taşınabilir, iletişime açık elektronik cihazları içermektedir. Oyuncunun bu cihazlardan kolaylıkla veri alış-verişi yaparak ‘hile’ yapabileceği düşünülerek yasak geliştirilmiştir.
Maddenin kurgusu ‘hile’ ve ‘hile yapan’ kavramları üzerine oluşturulmuştur. Hileyi “başka bir kişiden (izleyici, kaptan, takım arkadaşı…) ve/veya herhangi bir bilgi ya da iletişim kaynağından (kitap, bir kısım notlar veya bir elektronik cihaz…) bilgi almak” olarak tanımlamak olanaklıdır. Maddenin yapısı, sayılan hile yöntemlerinin savuşturulması ve hilenin nasıl önleneceğini çözümler.
İzin verilen cihazlar
Hakemin, onay vererek oyun sahasına girmesine izin verdiği elektronik cihazların da olabileceği yine maddenin dilinden anlaşılmaktadır. İzin verilebilecek elektronik cihazlar hangileridir? Genellikle taşınabilir kişisel tıbbi elektronik cihazlar, örneğin işitme güçlüğü çeken oyuncunun kullanacağı işitme cihazı, temel olarak izin verilebilen elektronik cihazlar olarak anılabilir. Bu cihazların bir kısmı ses çıkardığı için, bir kısmı da iletişime açık olduğu için etkinliklerde kullanımının sınırlandırılması da söz konusu olabilecektir. Oyuncunun bu kişisel tıbbi elektronik cihazlardan birini oyun sırasında da kullanması zorunluysa hakeme turdan önce bildirmeli, kullanım için izin almalıdır. Böylesi cihazların oyun sırasında, varsa, internet ile bağlantısının kesilmesi gerekecektir.Günümüzde ‘akıllı saat’ olarak adlandırılan kol saatleri en çok sorun
yaratan elektronik cihazlar olarak hakemlerin karşına çıkmaktadır. Birbirine çok benzeyen ve pek çok modeldeki kol saatleri içerisinde oyuncunun saatinin ‘akıllı’ mı yoksa ‘sade’ mi olduğunu hakemlerin ayırt etmeleri neredeyse olanaksızdır. Böyle bir ‘şüphe’ içerisinde olan hakemin, oyunu durdurması, oyuncunun saatini alıkoyarak saatin yasak kapsamına girip girmediği yönünde bir yargıya vardıktan sonra oyun üzerindeki kararını vermesi beklenir.İzlenecek yol ve yöntem böyle olmakla birlikte; şüphe kavramının takdir edilmesi de güçtür. Bu bir yetkinlik gerektirir. Oyuncunun kolundaki saat ile suç işlendiği biçiminde ‘güçlü bir şüphe’ ve işlenen suça ilişkin delillerin elde edilebileceği yönünde somut göstergeler varsa ancak ve ancak o zaman oyuncunun eşyası, örneğimizde kol saati, geçici de olsa alıkonabilecek, incelenebilecektir. Burada, şüphenin güçlü olması, düşünülen ve çıkarılmak istenen sonucun doğruluğuna yakın olma anlamı taşır.
Başhakem ve yarışma yöneticisinin rolü
Çok fazla sayıda oyuncunun olduğu etkinliklerde özellikle akıllı saat ve cep telefonu gibi elektronik cihazların denetlenmesinin güçlüğü daha belirgin biçimde ortaya çıkmaktadır. Bir kontrolün geliştirilemeyecek olmasından dolayı, kimi zaman, özelliğine bakılmaksızın tüm elektronik cihazların, tüm kol saatlerinin oyun sırasında bulundurulmasının yasaklandığı da görülür.
Elektronik cihazların yasak oluşu ya da bu yasak cihazların kapsamının genişletilmesinin yarışma yönergesi yoluyla belirlenmesi uygulamada yararlı olacaktır.
Başhakem ve yarışma yöneticisinin bu yasaklar karşısında rolü de önemli yer tutar. FIDE Yarışmalar Genel Yönergesi (FIDE General Regulations for Competitions), yarışma yönergesiyle getirilen yasak ya da önlemlerden ayrı olarak başhakem ve yarışma yöneticisinin de ek önlemler almada yetkili ve sorumlu olduklarını söyler.
Özellikle başhakem, yarışmadan önce yarışmanın yürütülmesinde daha önceden öngörülmemiş veya sonradan ortaya çıkan durumları giderebilmek için, yarışma yöneticisiyle birlikte yeni ek düzenlemeler getirebilecektir.
Yapılan planlamaya göre, organizasyonun boyutu ve kapsamı gözetilerek, başhakem ve yarışma yöneticisinin alacağı yeni ek önlemler anlamlı, anlaşılır ve hakemlerle görevliler tarafından eksiksiz olarak uygulanabilir olmalıdır. Bu yolla getirilen yasak veya önlemler hakemlerle görevlilere yeni ek iş yükü de getirmemelidir. Yeni ek önlemler, başta oyuncular olmak üzere tüm katılımcılara yaygın araçlarla duyurulmalıdır.
FIDE’nin yönergesinin yeni kısıtlamalar getirerek ek önlemler almaya başhakemi yetkili kılıyor olması, başhakemin her aklına gelen konuda yasak getirmesi akılcı bir yaklaşım değildir. Başlangıçta, planlama sürecinde, yarışmanın her aşaması üzerine engeller görülüp senaryolar üretilerek organizasyonun akışı ortaya konulur. Bu yönüyle, aslında, ilkesel olarak başhakeme çok iş kalmaz. Yine de sonradan ortaya çıkan konuların aşılamayacak düzeyde olduğu görülürse, tabi ki başhakem bu yetkisini kullanmaktan çekinmemelidir.
Yarışma yöneticisi de özellikle elektronik cihaz yasağı için başlangıçta önlem almalıdır. İletişime açık cihazlarla olası hilenin önlenebilmesi için araç gereçler (duyarlı kapılar, x ray cihazı, el tipi arama dedektörü…) ve görevliler sağlamalı, yasaklı cihaz ve diğer ihlal nesneleri için emanet ofisi ve vestiyer gibi alanlar oluşturmalıdır.
Bu kısıtlama ve yasaklar karşısında oyuncuların duyarlı ve anlayışlı davranarak kurallara uymaları beklenir. Kural koyucu ilgili maddelerde yasak kavramı için oyuncuları işaret etmişse de oyun alanına girebilecek diğer kişiler de (hakemler, gözlemci ve temsilciler, teknik görevliler, antrenörler, takım yöneticileri…) bu yasağa uymak zorundadır.
18 Şubat 2022
IA&IO Tahsin AKTAR
İlgili Kaynak
FIDE Satranç Kuralları (Madde Açıklamalı)
İlgili Makaleler
Benzer Makaleler
Yorumlar - Yorum Yaz
