İtiraz Kurulu ve Hakemlerin Tutumu
İtiraz Kurulu ve Hakemlerin Tutumu
“Hakem, kurulun kararını tanımadı…”
“Bir satranç etkinliğinde başhakem itiraz kurlunun kararını uygulamamıştı. Konu ilk günlerde sosyal medyada oldukça yer almıştı. Her yönüyle konuşuldu, anlaşıldı diye düşünüyordum. Üzerinden çok da zaman geçmişti. Sosyal medyada yeniden yer alması, yeniden konuşuluyor olması niyedir diye düşünürken, konunun tahkim kuruluna taşındığını öğrendim. Yeniden dile getiriliyor oluşu ondanmış. (…) Konuya bir açıklık getirmek gerekiyor, bunu da siz yapar mısınız?”
Üzerinde durulan konu hakemin itiraz kurulunun kararına uymayışı, hakemin tutumu üzerineydi. “Neden bunu benden istiyorsunuz?” diye sordum. Bu kez ileti biraz daha gelişti.“İtiraz kurulunun oluşumu FIDE’nin hangi mevzuatında yer alıyor? Başhakemin itiraz kurulu kararına uymama gibi bir hakkı var mıdır (…)?” Yöneltilen soruya iletimde yanıt verdim.
Sonradan öğrendim ki Tahkim Kurulu başvuruyu reddetmiş. Hakemin kararını onamış. Konumuz tahkim kurulu ve kararları değil elbette (şimdilik). Olumlu sonuç alabilmek için tahkim kuruluna nasıl başvurduğunuz, yaptığınız savunma ve tabi ki yönetimin yaptığı savunma da çok önemlidir. Her zaman olduğu gibi olaylardan, kararlardan ve kişilerden bağımsız olarak konuyu çözümleyeceğim.
Düzenleme
2003 yılıydı. İtiraz kurulu bu tarihe kadar hiçbir yazılı kural ve metin olmadan tamamen kendi geleneğine uygun olarak işliyordu. Bunun bir düzeninin olması, çalışma ilkelerinin belirlenmesi gerektiğini düşünerek bir prosedür hazırlamıştık. 2005 yılında da, bu yazının hazırlandığı süreçte hâlâ yürürlükte olan, prosedürü düzenlemiştik. Prosedür, itirazların değerlendirme şeklini, itiraz kurulunun oluşum ve çalışma düzenine ilişkin genel uygulama esaslarını belirliyordu.
Soruldu, kestirmeden söyleyeyim: “Başhakem itiraz kurulunun kararına uymayabilir!” Ancak, iletide söylendiği gibi, bu bir hak olmayıp bir yetkidir. Bu yetki sınırsız ve keyfi de değildir. Bunu da hemencecik belirtmek gerekir. Prosedürde böyle bir madde vardır. Bu madde de başka bir maddeden güç almaktadır.
Madde 14:
“İtiraza konu olan durum karşısında karar, FIDE oyun kuralları, FIDE turnuva kuralları, yasa ve yönetmelikler ile federasyon tarafından yayımlanan talimat, yönerge ve prosedürlere uygun olarak verilir.”
Dayanak maddesi böyleyken yetki maddesi de şöyle düzenlenmiş:
Madde 19:
“Kurulun verdiği karar, bu prosedürün 14. maddesine karşı olması durumunda, başhakem, önceki verdiği kararı uygulamakta direnebilir.”
Dayanak
Bilindiği gibi düzenlemelerin yasa ve diğer üst düzenlemelere (normlara) dayanması gerekir. Federasyonumuzun İtiraz Kurulu Prosedürü de Ana Statü, Yarışmalar Talimatı ve FIDE Yarışmalar Genel Yönergesi’ne (FIDE General Regulations for Competitions) dayanır. FIDE’nin yönergesinde kurulun oluşumu ve itiraz konularına değinilir. “İtiraz kurulunun kararı kesindir ve karar uygulanır” denilir. Bu genel bir kuraldır. Yönergede başhakemin itiraz kurulunun kararını tanımaması gibi bir yetkiye yer verilmemiş olmakla birlikte, temel kurallardan ayrılmadan federasyonların kendine özgü yarışma kuralları da geliştirebileceğine yer verilmiştir. Federasyonumuzun düzenlemesinde yer alan bu yetki maddesi özel bir kuraldır. Norm düzenlemelerinde özel kurallar genel kurallardan öncelikli olarak uygulanır. Anlaşılacağı gibi prosedürün dayanak ve yetki maddesi ‘meri’dir. (Geçerlidir.)
Gerekçe
İtiraz kurulu, bugün, yerel etkinliklerde tamamı seçimle oluşurken federasyon etkinliklerinde atama ve seçim yoluyla oluşur. Çoğunluk oyuna sahip olan seçimle göreve gelen kurul üyelerinin, sözü edilen kural düzenlemelerine tamamen egemen olması beklenemez. Bu nedenle de kurulun alacağı karar, olası durumda, bu düzenlemelere karşı da olabilecektir.
- Hakemin bir durum üzerine verdiği karar, kural düzenlemelerine uygun, yerinde ve doğru olmayabilir. Bu durum bir itiraza konu olabilir. İtiraz kurulu hakemin bu kararını yerinde bulmayarak kararı bozabilir. İtiraza konu olan durum üzerine yeni ve uygulamanın kural düzenlemelerine uygun olması yönünde bir karar oluşturabilir. Böylece karar kesinleşir. Ancak hakem, kurulun bu kararına direnebilir. Böyle olunca direnç yersiz ve tutarsızdır. Bu yeni bir karardır ve bu karar da itiraza açıktır.
- Hakemin bir durum üzerine verdiği karar, kural düzenlemelerine uygun, yerinde ve doğru olmasına karşın yine de bir itiraza konu olabilir. İtiraz kurulu hakemin bu kararını yerinde bularak itiraza konu olan durum üzerine yeni bir karar oluşturmayabilir. Böylece karar kesinleşir.
Ancak;
- Kurul, hakemin uygun, yerinde ve doğru olarak verdiği kararı bozarak itiraza konu olan durum üzerine yeni bir karar da oluşturabilir. İşte o zaman yarışmanın tüm verileri, dengeleri değişecektir. Eşlendirme, son sıralama, yeterlik listesi, ödül sıralaması gibi değerler alt üst olacaktır. Tüm taraflar zarar görebilecektir. Kurulun bu kararı kesin olacağından, hatayı düzeltmek ölçüsüz bir şekilde güçleşecektir. Bu durum federasyonun ve özelde hakemin, sporcuların korunmasına yönelik pozitif yükümlülüğüyle bağdaşmayacaktır.
Kuralların 12.1 maddesinde hakem için “Satranç kurallarına uyulmasını sağlayacaktır.” denilirken önemli bir ‘nosyon’ yüklendiği gözden kaçmamalıdır. Federasyonumuzun ana statüsünde, federasyonun görevleri arasında, konumuza yönelik önemli maddeler de yer almıştır. “Satranç sporuyla ilgili etkinlikleri ulusal ve uluslararası kurallara göre düzenlemek ve yürütmek, FIDE ve diğer uluslararası federasyonlar tarafından konulan ve uygulanan uluslararası kuralların ve mevzuatın uygulanmasını sağlamak.” Bu temel görevin yerine getirilmesinde yarışma salonunda verilen kararlar etkin olacaktır. Söz konusu yetki maddesi olası hatalı durumun önüne geçebilmek içindir.
Örnek olay
Yarışma yönergesi, kuralların 9.1.1 maddesine göre, karşılıklı 40 hamle tamamlanmadan anlaşarak beraberlik yapılamayacağını hükme bağlayacak biçimde düzenlenmiş. Oyuncular 39. hamleyi tamamladıktan sonra anlaşarak beraberlik yapmışlar. Hakem bu beraberliği kabul etmeyerek oyunun devamını istemiş. Oyuncular hakemin bu kararını itiraz kuruluna taşımış. İtiraz kurulu kararında; “Tahta üzerindeki konumda oyunun devamında kazanç elde etme olanağı bulunmadığı (…)” gerekçesiyle oyuncuların beraberlikte anlaşabileceklerine karar vermiş. Hakem, kurulun bu kararına uymayarak oyunun devamı yönünde verdiği kararında direnmiş.
Örnek olaydaki hakemin, önceki kararında direnmesi doğru ve yerindedir. Yarışma yönergesinde yer verilen ‘hamle sınırı’ koşulu özel bir kural düzenlemesi olup öncelikli uygulanacaktır.
Bu uygulamada dikkat edilmesi gereken önemli bir yan vardır. Hakem, kararında direnirken, hangi düzenlemeye dayandığını tam ve doğru olarak bilmesi gerekecektir.
Başhakem, söylemlerini, teknik toplantıda ya da ara önlemlerle aldığı kararlarını kural düzenlemelerinin önüne almamalı, bunları birbirine karıştırmamalıdır.
Bu yönde yarışma yönergesini dayanak saymak dahi kimi zaman yeterli olmayacaktır. Yarışma yönergelerinde yer verilen her başlık, her madde uygulama niteliği taşımayabilecektir. Ya da yönerge, salt o yarışma için düzenlendiğinden, genel kurallardan ayrılmış özel düzenlemelere değiniyor olabilecektir. Hakemin yarışma yönergesini de sayılan kural düzenlemeleri arasında sayması her zaman yerinde olmayacaktır.
Federasyonumuz itiraz kurulu prosedürünü revize ederek yeniden düzenleme çalışması yürütüyor. Bunu biliyorum. Bu yetki maddesi kamu yararı taşımaktadır, bu revizyon sırasında, yeni düzenlemede korunmalı, değiştirilmemelidir.
5 Mayıs 2022
IA&IO Tahsin AKTAR
İlgili Kaynak
FIDE Yarışmalar Genel Yönergesi
(FIDE General Regulations for Competitions)
TSF İtiraz Kurulu Prosedürü
İlgili Makaleler
Benzer Makaleler
Yorumlar - Yorum Yaz
