Düşen Bayrak ve Geçersiz Hamle
Düşen Bayrak ve Geçersiz Hamle
‘Oyun bitti mi?’
Bu ilk yazı
Örnek olaydaki oyunda 90 dakika ve ilk hamleden itibaren her hamle için 30 saniye ekleme temposu uygulanıyor. Örnek olayın konusu sosyal medyada yer alan bir paylaşımdan edinildi.
“Beyaz taşlarla oynayan oyuncu 48. hamlede geçersiz bir hamle yaparak saatine bastı, yani hamlesini tamamladı. Siyah taşlarla oynayan oyuncu satranç saatini durdurarak rakibinin geçersiz hamle yaptığını bildirmek için hakemi davet etti. Hakem satranç tahtası başına geldiğinde siyah taşlarla oynayan oyuncunun zamanının bittiğine, bayrağının düştüğüne tanık oldu. Oyunculara saati göstererek ‘oyunun bittiğini’ bildirdi. Siyah taşlarla oynayan oyuncuyu, zamanı bittiği için yenik saydı. Oyunun sonucunu belirledi (1-0).
Siyah taşlarla oynayan oyuncu oyunu bu şekilde kaybetmemesi gerektiğini söylese de, bu yönde itirazını sürdürse de hakem kararını değiştirmedi.”
Düşen bayrağın ardından uygulamada hakemin özel kararlarını içeren konu başlığının ilki geçersiz hamle üzerine olacak. Bu yönüyle kurgulanan senaryoda ‘geçersiz hamle’ uygulamasıyla oyuna devam edilecek. İkinci yazıda da, yine bayrak düştükten sonra, ortaya konulan başka bir olay işlenecek.
Değerlendirme
Örnek olayın çözümlemesinde siyah taşlarla oynayan oyuncunun yaptığı itirazın geçerli olup olmadığı ele alınacak. Bu yönüyle bakınca hakemin kararı çözümlenecek. Çözümleme tabi ki yine satranç kuralları öne alınarak yapılacak. Hakemin kararı, tutumu, davranışı ve yetkinliği de irdelenecek.
Örnek olayın çözümlemesinde siyah taşlarla oynayan oyuncunun yaptığı itirazın geçerli olup olmadığı ele alınacak. Bu yönüyle bakınca hakemin kararı çözümlenecek. Çözümleme tabi ki yine satranç kuralları öne alınarak yapılacak. Hakemin kararı, tutumu, davranışı ve yetkinliği de irdelenecek.
Hakem satranç tahtası başına geldiğinde düşen bayrağı görmüş, madde 6.8’in dilinde yer aldığı gibi davranarak kararında salt bu durumu dikkate almıştır. Bu karar beyaz taşlarla oynayan oyuncunun 48. hamlesinin geçersiz olmasının önüne geçmiştir. Hakemin oyunu bitiren bu kararı yanlıştır. Hakemin geçersiz hamleye hükmetmesi esas olmalıydı.
Bu örnek olayın konusu sosyal medyada yer aldığında kimi yorumcular da örnek olayın hakemi gibi düşünerek bayrağın düştüğünü görerek oyunu bitirirken, bir kısım yorumcular da geçersiz hamleye hükmedilmesini önermekteydi. Bir yorumcu da geçersiz hamlenin varlığını kabul ederken madde 7.1’in 2. hükmüne göre davranılabileceğini, hakemin saatteki zamanları değiştirmeme hakkının olduğunu söylemekteydi. Bu son söylemin uygulamada yeni bir durum doğurmayacağı açıktır.
Hakem ve yetkinlik alanları
Hakem iş planlamasını doğru yapamamış, önceliğini doğru bir şekilde belirleyememiştir. Madde 12.3’te hakemin, özellikle oyuncular zaman sıkışıklığı içindeyken, oyunları gözleyeceğine açıkça hükmedilmiştir. Siyah taşlarla oynayan oyuncu zaman sıkışıklığı yaşarken hakemin bu masada oyunu izliyor olması gerekirdi. Hakemin ‘organizasyon beceri algısı’ beklenen düzeyin altında kalmıştır.
Hakem satranç tahtası başına geldiğinde karşılaştığı durumu önemsememiştir. Karar verme sürecinde kuralın dilini doğru biçimde algılayamamış ve son kararında doğru adım atamamıştır. ‘Çözümleme ve karar verme algısı’ yönünden yetkinliği beklenen düzeyin altındadır.
Sergilediği tutum ve davranışıyla, beyaz taşlarla oynayan oyuncunun geçersiz hamlesinin oyunun sonucunu nasıl etkileyeceğini anlayamamış, bunu söyleyen oyuncunun itirazına kayıtsız kalarak ‘kişisel farkındalık oluşturma algısı’ yönünden yetkinliği beklenen düzeyin altında kalmıştır.
Geçersiz hamle tamamlandığında bayrak düşmesi gibi anlık gelişen duruma uyum sağlayamamış, kuralları ‘kalıplaşmış kurallar’ olarak görmüştür. Bu yönüyle ‘yatkınlık ve gelişim algısı’ da beklenen düzeyin altında kalmıştır.
Düşen Bayrak
Oyun bitmedi!
Yapılan hamle madde 3.10.2’de ele alındığı gibi geçersizse, bir kuraldışılık oluşursa, taşların önceki konumuna döndürüleceği madde 7.1’de hükme bağlanmıştır. Yani geçersiz konum düzeltilecektir. Hakemin önceleyeceği durum bu olmalıydı. Geçersiz bir hamleyle oyunun, hangi nedenle olursa olsun, kazanılamayacağının madde 5’in ruhunda yer aldığı dikkatten kaçmamalıdır. Tüm bunlar göz önüne aldığında;
- Siyah taşlarla oynayan oyuncunun saatinde bayrağının düşmüş olduğunun madde 6.8’e göre ortaya konulmadığı,
- Hakemin de bayrağın düştüğü ana tanık olmadığı,
- Bayrağın düşmüş olduğu savı ortaya konulmadan önce beyaz taşlarla oynayan oyuncunun geçersiz hamle yaptığına yönelik savının ileri sürüldüğü,
söylenebilecektir.
Kuralların her durumu kapsayamayacağını FIDE Satranç Kurallarının bir parçası olan ‘önsöz’ anlatır.
“Bir karar verirken ya da bir uygulama yaparken benzer durumları göz önüne alarak karar vermek bir hakemin en iyi ve en doğru kararı olacaktır.”
Kuralları doğru ve tam anlayabilen, yerinde ve tutarlı yorumlara ulaşabilen, karşılaştığı durumu önemseyen, çözümleme yönünde güçlü algıları olan deneyimli hakemler, benzer durumları da göz önüne alarak, bu örnek oyunu bitirmezdi. Siyah taşlarla oynayan oyuncunun yaptığı itirazı geçerli kılarak geçersiz hamle uygulamasını yerine getirir ve oyunun devamını sağlardı.
19 Mart 2023
IA&IO Tahsin AKTAR
İlgili Kaynak
FIDE Satranç Kuralları (Madde Açıklamalı)
Benzer Makaleler
Yorumlar - Yorum Yaz
