Düşen Bayrak ve Anlaşmalı Beraberlik
Düşen Bayrak ve Anlaşmalı Beraberlik
‘Oyun nasıl bitti?’
Bu ikinci yazı
Örnek olaydaki oyunda 90 dakika ve ilk hamleden itibaren her hamle için 30 saniye ekleme temposu uygulanıyor.
“Beyaz taşlarla oynayan oyuncu 56. hamlesini yaptıktan sonra rakibine beraberlik öneriyor ve saatine basarak hamlesini tamamlıyor. Siyah taşlarla oynayan oyuncu bir süre düşündükten sonra beraberlik önerisini kabul ediyor. Satranç saatini duraklatmak isterken rakibinin bayrağının düşmüş olduğunu görüyor. Hakeme rakibinin bayrağının düştüğünü işaret ediyor. Hakem düşen bayrağı gördükten sonra oyunu bitiriyor (0-1). Beyaz taşlarla oynayan oyuncu son hamleden sonra anlaşarak beraberlik yaptık dese de hakem sonuç kâğıdını imzalıyor. Beyaz taşlarla oynayan oyuncu oyunu kaybetmemesi gerektiğini söylese de, bu yönde itirazını sürdürse de, hakem kararını değiştirmiyor.”
Beyaz taşlarla oynayan oyuncu neden itiraz ediyordu? İtirazı geçerli miydi? Oyunun sonucu hakemin belirlediği gibi değil miydi yoksa? Bu sorulara yanıt aranırken hakemin kararı, tutumu, davranışı ve yetkinliği de ele alınacak.
Benzer konu başlığındaki ilk yazıda bayrağın düşmesiyle geçersiz hamle arasındaki karar ele alınmış, hakemin kararı üzerine görüşler dile getirilmişti. Düşen bayrağın ardından uygulamada hakemin özel kararlarını içeren konu başlığının ikinci yazısı anlaşmalı beraberlik üzerine kurgulandı. Bu yönüyle kurgulanan senaryoda ‘anlaşmalı beraberlik’ sonucuyla oyun bitirilecek. Durumlar birbirine çok benzerken, hakemlerin aynı hatalı kararı vermiş olmasını yadsımamak gerek.
Hakem satranç tahtası başına geldiğinde bayrağın düşmüş olduğunu görmüş, madde 6.8’e göre kararını vermiş, salt bu durumu dikkate almıştı. Bu karar oyuncuların beraberliği kabul ederek anlaşmış olmalarının önüne geçmiştir. Hakemin bayrağın düşmüş olmasına yönelik oyunu bitiren bu kararı yanlıştır. Peki, hakemin kararı nasıl olmalıydı?
Hakem ve yetkinlik alanları
Hakem önceliğini doğru bir şekilde belirleyememiştir. Madde 12.3 oyuncular zaman sıkışıklığı içindeyken hakemin oyunu gözleyeceğini söyler. Beyaz taşlarla oynayan oyuncu zaman sıkışıklığı yaşarken hakemin bu masada oyunu izliyor olması gerekirdi. Hakemin ‘organizasyon beceri algısı’ eleştirilecek düzeydedir.
Hakem satranç tahtası başına geldiğinde karşılaştığı durumu önemsememiştir. Karar verme sürecinde kuralın dilini doğru biçimde algılayamamıştır. Anlaşmalı beraberlik olgusu karşısında son kararında doğru adımı atamamıştır. ‘Çözümleme ve karar verme algısı’ yönünden yetkinliği beklenen düzeyin altındadır.
Sergilediği tutum ve davranışıyla, anlaşmalı beraberlikle bayrak düşmesi arasındaki kararda, oyunun sonucunun nasıl etkileneceğini anlayamamış, itiraza kayıtsız kalarak ‘kişisel farkındalık oluşturma algısı’ yönünden de yetkinliği beklenen düzeyin altında kalmıştır.
Siyah taşlarla oynayan oyuncunun beraberlik önerisini kabul etmiş olmasıyla bayrağın düşmesi gibi bir duruma uyum sağlayamamış, kuralları ‘kalıplaşmış kurallar’ olarak görmüştür. Bu yönüyle ‘yatkınlık ve gelişim algısı’ da beklenen düzeyin altında kalmıştır.
Oyun derhal sona erdi!
Örnek olayın konusuna FIDE web sitesinde yer verildiğinde, paylaşımcı ünlü ‘devrilen ağaç’ eğretilemesiyle (metaforuyla) olaya anlam yüklemişti. (*) Hakemin öncelediği durum düşen bayrak olmamalıydı. Madde 5.2.3’e göre; iki oyuncu oyun sırasında aralarında anlaşırlarsa oyun berabere biter. Oyun derhal sona erer.
- Örnek olayda beyaz taşlarla oynayan oyuncunun bayrağının düştüğü, madde 6.8’e göre, hakem ve oyuncular tarafından zamanında görülmemişti.
- Hakem madde 12.3’te anlatılan biçimde zaman sıkışıklığı yaşanan bu masada oyunu ve olayları gözlememiş, bayrağın düştüğü ana tanık olmamıştı.
- Beraberlik önerisi kabul edilmeden önce bayrağın düştüğü teknik olarak bilinmekle birlikte; bayrağın düşmüş olduğu savı ortaya konulmadığına göre oyuncular oyun sırasında aralarında beraberlik sonucuna anlaşmışlardı.
- Hakem, bayrağın düşmüş olduğunu öncelemekle kuralın önemli bir hükmü olan ‘oyunun derhal sona erdiği’ yaklaşımını göz ardı etmişti.
“Bir karar verirken ya da bir uygulama yaparken benzer durumları göz önüne alarak karar vermek bir hakemin en iyi ve en doğru kararı olacaktır.”
Kuralları doğru ve tam anlayabilen, yerinde ve tutarlı yorumlara ulaşabilen, karşılaştığı durumu önemseyen, çözümleme yönünde güçlü algıları olan deneyimli hakemler, benzer durumları göz önüne alırdı. Beyaz taşlarla oynayan oyuncunun yaptığı itirazı geçerli kılarak anlaşmalı beraberlik sonucuyla oyunu bitirirdi.
(*) Devrilen ağaç eğretilemesi:
“Uzak bir ormanda bir ağaç devrilirse ve çevrede hiç kimse yoksa ağaç devrilirken ses çıkar mı?” (George Berkeley /İngiliz düşünür-Felsefe ve İlahiyatçı 1685-1753)
[Buradan doğan yaklaşım şöyle: Ağacın devrildiğini gören kimse yoksa çıkardığı ses de yoktur. Ya da orada kimse yoksa düşen bir ağacın ses çıkarıp çıkarmayacağından şüphe etmek yerine neden orada bir ağaç olup olmayacağından şüphe edilmiyor?]
15 Nisan 2023
IA&IO Tahsin AKTAR
İlgili Kaynak
FIDE Satranç Kuralları (Madde Açıklamalı)
Benzer Makaleler
Yorumlar - Yorum Yaz
