• Favorilere Ekle





Çeşitli Hızlı Satranç Uygulamaları

SATRANÇ MASASI BAŞINDA HIZLI SATRANÇ HAKEM UYGULAMALARI

Satranç kurallarında yer almasına karşın organizasyonların uzun zaman alması, elektronik satranç saatlerinin yaygınlaşması gibi nedenlerle sabit süreli ya da başlangıçtan itibaren her hamlede 30 saniyenin altında eklemeli oyun tempoları günümüzde satranç etkinliklerinde yeğlenmiyor. Benzer biçimde, EK- A.4’e göre hızlı satranç etkinlikleri de yine yeğlenmeyen uygulamalardandır.
 
Yeni kuşak hakemlerin eğitimleri, gelişim süreçleri ve yükselmeleri sırasında da uzak kalınan bu uygulamalar üzerinde edinimleri eksik kalmaktadır. Bu yönde önerilecek uygulamalar görecelidir. Böyle olunca bir adım sırası / algoritma oluşturmak da güç olacaktır.
 
EK A.4 uygulaması ve madde 9.3/ ’50 hamle tekrarı’
Bir hakem en çok 3 masada görev yapıyorsa ‘Yarışma Kuralları’ uygulanacaktır. EK-A.4.1 bu durumu açıkça belirtir. Yarışma kuralları uygulanacağına göre madde 9.3’ün uygulaması nasıl olacaktır?
 
A.4.2
Her oyun hakem ya da yardımcısı tarafından yazılıyor ve eğer olanaklıysa oyunlar elektronik olarak kaydediliyorsa,
 
EK-A.2‘ye göre, oyuncuların hamleleri kaydetmeleri gerekmediğinden hamleler hakem tarafından kaydedilecektir. Oyunlar elektronik satranç tahtasında oynanıyorsa hamleler elektronik olarak kaydedilecektir. Bu kayıtlar da gerektiğinde kullanılabilecektir.
 
EK-A.4.3’te yer alan düzenlemeye göre oyun sırasında oyuncular hakemin kaydettiği hamleleri görmek isteyebilecektir. Kural koyucunun oyuncunun notasyon kâğıdını görebilmesini bir sayıyla sınırlamış olması hakemlerin elini bağlayacaktır. Oyuncunun daha çok sayıda görme isteminin ‘rakibin dikkatini dağıtmak’ olarak kabul edileceğine kuralın dilinde yer verilmiştir. Buna hakem karar vereceğine göre, aslında, notasyon kâğıdını görme istemine getirilecek sınırlamaya da hakem karar verebilmeliydi.
 
Uygulama için öneri:
  • Oyuncu ‘50 hamle tekrarı’ savına dayalı olarak hakemin oluşturduğu ya da elektronik olarak kayıt edilen hamleleri, hamle sırası kendisindeyken EK -A.4.3’e göre görmek isteyebilir.
  • Oyuncunun kayıtlı hamleleri görme hakkı varsa hakem notasyon kâğıdını oyuncuya verir.
  • Oyuncu savını madde 9.3’te olduğu gibi hakeme bildirir.
  • Hakem, madde 9.3.1’de yer alan ‘şekil koşulları’ uygunsa aynı maddede anlatıldığı gibi ‘uygulama koşulları’ denetimini de madde 11.12’ye göre oyuncuların gösterim yükümlülüğünde inceleyerek kararını bildirir.
  • EK-A.4.3’e göre oyuncunun kayıtlı hamleleri görme hakkı kalmamışsa hakem oyuncunun bu hakkını artık yitirdiğini bildirmekle yetinir.
  • Kayıtlı hamleleri görme hakkı kalmayan oyuncu şimdi kaçıncı tekrar hamlesinde olduğunu yine de hakeme sorabilir.
  • Hakem şimdi kaçıncı tekrar hamlesinde olunduğu hakkında bir bilgiyi oyuncuya vermez. Bu soruya yanıt veremeyeceğini uygun bir tümceyle oyuncuya bildirir.
  • Oyuncu bu aşamada bile savını hakeme bildirdiğinde, şekil koşulları uygunsa hakem uygulama koşullarının varlığını görmek için inceleme yapar.  
  • Eğer, sav doğrultusunda yapılan tekrar hamleleri eksik ya da madde 9.3.2’ye göre savın doğru olmadığı görülürse EK-A.3’te anlatıldığı biçimde oyuncuya 1 dakika yaptırım uygulanarak oyuna devam edilir.
  • Oyuncu oyunun devamında yeniden 50 hamle tekrarı isteme hakkı edinebilir.

EK- A.5 uygulaması ve madde 9.3

Etkinlik EK-A.5’de gösterildiği gibi yapılacaksa bu aşamada özel kurallar uygulanacaktır. Temel gösterge bir hakemin 3’ten çok masada görev yapmasına dayalıdır. Böyle olunca artık hamleler hakemler tarafından da kaydedilmeyecektir. Ancak; oyuncular, kurucu madde niteliğinde olan ve EK-A.2’de anlatılan, 3 konum ve 50 hamle tekrarı gibi kayıtlı hamlelere dayanan savlarda bulunma hakkını yitirmeyecektir. Bu amaçla oyuncu gerektiğinde hamleleri kaydetmek için hakemden notasyon kâğıdı isteyebilecektir. Bu temel yaklaşıma göre madde 9.3 nasıl uygulanacaktır?
 
Uygulama için öneri:
  • Oyuncu 50 hamle savı için yapılacak hamleleri bu aşamadan itibaren sayabilmek için hakemden destek isteyebilir.
  • Hakem bu yardım istemi karşısında sayma işlemine karışmayabileceği gibi kendi kayıtlarına kendince bir işaret koyarak bu yardımı sağlayabilir de. Bu göreceli bir karardır.
  • Oyuncu edineceği notasyon kâğıdına tekrar hamle sayısını işaretleyeceğini hakeme bildirdiğinde ya da hakem kendi kayıtlarına tekrar hamlelerinin sayısını işaretlediğinde,  madde 9.3.1’de yer verildiği gibi, hiçbir taşın alınmadığını ve piyon hareketinin yapılmadığını da gözler.  
Tekrar hamlelerinin sayısını hakem işaretliyorsa;
  • Oyuncu hakeme kaç tekrar hamlesinin yapıldığını sorabilir. 
  • İşaretlediği tekrar hamle sayısını kayıtlarından oyuncuya gösterir. Sayı 50'den azsa şekil ve uygulama koşulları yerine getirilmemiş kabul edilerek oyuncuya 1 dakika yaptırım uygulanır. Oyuna devam edilir.
  • Oyuncu oyunun devamında yeniden 50 hamle tekrarı isteme hakkı edinebilir.
  • 50 tekrar hamle sayısına ulaşıldığında hakem bu bilgiyi istenmeden oyuncuya vermez. Oyuna el atmaz, karışmaz. Hakem, oyuncunun savını bekler.
  • Oyuncu, kendisinin oluşturduğu ya da hakemin kayıtlarındaki tekrar hamlelerinin sayısına göre, madde 9.3.1’de anlatıldığı biçimde, 50 hamle tekrarı savını ortaya koyabilir.
  • Hakem baştan beri gözlediği oyunda tekrar koşullarının varlığıyla savın gerçekleştiğini gördüğünde oyunu berabere olarak bitirir.  
  • Bu sayım sırasında, madde 9.6.2’ de anlatıldığı gibi, 75 hamle yapılırsa hakem oyuna el atarak oyunu berabere olarak bitirir.
 A.5.1
Başlangıç pozisyonundan itibaren her iki oyuncu da onuncu hamleyi tamamladıktan sonra,
 
EK-A.5.1, 10. hamleyi işaret ederek, bir dizi uygulamada aranacak ‘gerek koşulun’ 10. hamle olduğunu söyler. Satranç saatinin kurulumunda bir değişiklik yapılıp yapılmayacağına ya da satranç tahtasının yanlış konulduğu ve taşların yanlış dizildiğine ilişkin savlar karşısında yapılacak uygulamada bu hamle sınırı gözetilecektir. Hakem ya da oyuncular bu bir dizi uygulama için kaçıncı hamlede olunduğunu nasıl görecektir? Kural koyucu burada da bir hamle sınırlaması getirerek yapılacak uygulamalarda hakemleri bir sıkıntıyla baş başa bırakmıştır. Uygulamada masa başında görev yapan hakemlerin edinimleri ve deneyimleri karar vermede öne çıkmalıydı. Kuralların önsözü de bu yöndedir.
 
EK-A.5 ile getirilen kurallara göre oyuncular ve hakemler artık hamleleri kaydetmezler. Böyle olunca da kaçıncı hamlede olunduğunu saptamak her zaman olanaklı olmayabilecektir. Kural koyucu, henüz oyunun başlangıcında olunduğu için oyuncuların ve hakemlerin oyunda gelinen aşamayı inceleyerek kaçıncı hamlede olunduğunu saptayabileceklerini bir ön kabulle ortaya koymuştur. Bu kural uygulaması için de göreceli uygulamalar olabilecektir.   
 
Uygulama için öneri:
  • Kaçıncı hamlede olunduğunu görebilmek için en doğru gerecin ‘satranç tahtası’ olduğu kabul edilmelidir.
  • Hakem, o sırada kaçıncı hamlede olunduğunu görebilmek için, madde 11.11’de belirtildiği biçimde oyuncuların da yardımıyla oyunu yeniden oluşturur.
  • Satranç tahtasının karışık ve yapılan hamlelerle kaçıncı hamlede olunduğuna tam ve doğru biçimde ulaşılamaması durumunda madde 8.6’nın ruhundan yararlanılması önerilebilir.
  • Yapılan incelemeyle oyuncuların kaçıncı hamleyi tamamladıkları gösterilemiyorsa, ulaşılabilen ve üzerinde uzlaşılabilen konumdaki tamamlanmış son hamlenin sayısını geçerli kılmak kurallara dayalı verilecek karar için bir yol olabilecektir.
  • Daha az ya da daha çok hamle yapıldığını gösteren bir kanıta ulaşmak için satranç saatinin hamle sayacı da ‘yardımcı bir gösterge’ olarak kullanılabilecektir.   
 
İlk yayın tarihi: 1 Ocak 2023
 
IA&IO Tahsin AKTAR
 
İlgili Kaynak
FIDE Satranç Kuralları (Madde Açıklamalı)
 
 
İlgili Makale

Yorumlar - Yorum Yaz