Konum Tekrarı mı Geçersiz Hamle mi?
Konum Tekrarı mı Geçersiz Hamle mi?
Konum tekrarıyla ilgili durumlar için “… oyun berabere olarak sonuçlandırılabilir…” denilmiştir. Oyunun sonuçlanmasını anlatan diğer durumlarda olduğu gibi, kesinlik belirtilmemesi oluşumda bir takım koşulların varlığını işaret eder.
90 dakika ve ilk hamleden itibaren 30 saniye eklemeli tempoyla oynanan bir oyunda; beyaz renkli taşlarla oynayan oyuncu, yapacağı 57- Af6 hamlesiyle üç konum tekrarı olacağını, bu hamlede oyunun beraberlikle sonuçlanacağını hakeme iletiyor. Hakem şekil koşullarının uygun olduğunu görerek oyunu inceleme masasında inceliyor. İnceleme sonunda hakem, üç konum tekrarının oluştuğuna hükmederek beraberliği tescil ediyor. (½– ½). İncelemeyi izleyen siyah renkli taşlarla oynayan oyuncu, rakibinin yapmayı niyetlendiği Af6 hamlesiyle görünürde üç konum oluşturduğunu ancak Af6 hamlesinin geçersiz hamle olduğunu, kendisinin de bunu inceleme sırasında gördüğünü, bu durumda beraberliğin verilemeyeceğini savunarak hakemin kararına itiraz ediyor. Hakem pozisyonun üç kez fotoğraf gibi oluştuğunu bildirerek beraberlik kararında direniyor. Durum Başhakeme iletiliyor.Örnek olayın gelişimine göre, itiraza konu durum üzerine, kararı artık başhakem verecektir.
Örnek olay bir senaryodur hiç kuşkusuz. En kötü bakışla oluşturulmaya çalışılan bu senaryo üzerinden 5. maddede sayılan ‘Oyunun Sonuçlanması’ koşulları irdelenecektir. Anımsanacağı gibi; mat, terk, pat, ölü konum, oyuncuların aralarında anlaşmaları durumunda oyun derhal sona eriyordu. Bu aşamadan sonra, bu konumları yaratan hamleden önce (çoğu durumlarda sonrasında da) ortaya çıkmış hiçbir durumun artık oyunun sonucuyla ilgili bir itirazda dikkate alınmayacağı benzer yazılarda ele alınmıştı. (Örneğin ‘5.1.a ve Geçersiz Hamle’)
Aynı madde içinde anlatılan üç konum tekrarı ve 50 hamleyle ilgili durumlar içinse “… oyun berabere olarak sonuçlandırılabilir…” denilmiştir. Burada, oyunun sonuçlanmasını anlatan diğer durumlarda olduğu gibi, kesinlik belirtilmemesi oluşumda bir takım koşulların varlığını işaret eder. ( 9.2 maddesinin kural uygulamasına daha önce yer verilmişti.) Bu işaret sonucu, örnek olay senaryosunda, hakemin verdiği ‘beraberlik’ kararıyla oyun derhal sona ermiyor diyebiliriz.
Başhakemin uygulaması
- Masada görev yapan ve konumu inceleyen hakemin verdiği beraberlik kararıyla oyun hemencecik, derhal sona ermemiştir. O nedenle oyuna müdahale eden başhakem durumu inceleyecektir.
- Beyaz renkli taşlarla oynayan oyuncu, madde 9.2.a da anlatıldığı gibi, savını ileri sürerken 57. hamlede oynayacağı hamlesini (Af6) oynamadan, yazarak ve söyleyerek hakeme başvurmuştu.
- Sav bu niyetlenilen hamleyle gerçekleşiyorsa acaba bundan önceki iki tekrar hamlelerinde de atın hamlesi yine geçersiz miydi? Yoksa 57. hamle yazılırken hatalı bir yazım mı olmuştu?
- Başhakem yaptığı incelemede, savda ileri sürülen Af6 hamlesinin, 49, 54 ve 57. hamleler olmak üzere, her üç tekrar pozisyonunda da ne yazık ki geçersiz hamle olarak tamamlandığını gördü.
- Siyah renkli taşlarla oynayan oyuncunun savının gerçek olduğunu gören başhakem madde 7.5.a uyarınca (geçersiz hamlenin tamamlanması) gerekli uygulamayı yapar.
- Buna göre; Af6 hamlesinin ilk yapıldığı hamleye (dikkat edelim 57. hamleye değil 49. hamleye) geri dönülür.
Uyarı 1!
- Temmuz 2017 de yürürlüğe girecek kural değişikliklerine göre, geçersiz hamle uygulamasıyla ilgili değişiklik yapılacağı, yapılan değişikliğin buradaki örnek olay senaryosunun uygulamasında ele alındığı biçimiyle farklı bir uygulamasının olmayacağına dikkat edilmelidir.
- Başhakemin, her koşulda, masada görev yapan hakemlerin verdiği kararları yeniden değerlendirmeye ve gerektiğinde bu kararları değiştirmeye her zaman hakkı vardır.
- Af6 hamlesinin ilk yapıldığı hamleye geri dönülmesiyle, sonrasında yapılmış hamleler ortadan kalkacağı için geçersiz hamlenin oyun sırasında sanki üç kez yapılmış olduğu düşünülmemelidir.
- Böyle düşünülürse madde 7.5.b uyarınca 49 ve 54. hamlelerde iki kez geçersiz hamle yapıldığı için beyaz taşlarla oynayan oyuncuya bu oyunda kayıp verileceği durumu ortaya çıkar ki bu yanlış bir uygulama olacaktır. (Buna ilişkin örnek olay senaryosuna ‘İkinci Geçersiz Hamle’ başlıklı yazıda değinilmişti.)
Başhakemin uygulamasına tekrar dönelim:
- Geçersiz hamleyle ilgili uygulama yapılır.
- Başhakem, beyaz renkli taşlarla oynayan oyuncunun at ile yapacağı hamleyle oyunun devamı için satranç saatini çalıştırır. Oyuna bu hamleden devam edilir.
Masada beraberlik kararını veren hakem mi? Şu ana kadar O’nun akıbeti konusunda bilgisi olan yok ne yazık ki.
Uyarı 2!
Örnek olay senaryosundan ayrı olarak düşünülürse:
“… beyaz renkli taşlarla oynayan oyuncu yapacağı 57- Af6 hamlesiyle üç konum tekrarı olacağını, bu hamlede oyunun beraberlikle sonuçlanacağını hakeme iletiyor…” Senaryoya bu cümleden hareketle bakarak yeni bir yaklaşım doğurabiliriz.
- Hakem, ileri sürülen sav üzerine şekil koşullarının varlığını değerlendirirken, Af6 hamlesinin geçersiz hamle olduğunu gördüğünde, hiç duraksamadan konum tekrarı savıyla ilgili bir işlem yapmaya gerek kalmadan, geçersiz hamle uygulamasına madde 7.5.a uyarınca hükmetmesi gerekecektir.
- Başkaca bir adıma gerek kalmadan geçersiz hamle uygulaması gerçekleştirilmelidir.
- Kuralın emrettiği biçimde notasyon kağıdına yazılan ve hakeme yapmayı niyetlenildiği bildirilen bu hamle ‘değiştirilemeyecek bir hamle’ niteliğindedir.
- Oyuncu bu hamleyi yapmak zorunda olduğundan madde 7.5.a hükümleri doğrultusunda geçersiz hamleye hükmedilmesi doğru karardır.
02 Mart 2017
IA&IO Tahsin AKTAR
Yorumlar - Yorum Yaz
