Oyunun Sonucu: Beraberlik
Oyunun Sonucu: Beraberlik
‘5.2.c mi yoksa 9.2.b mi?’
Oyunun sırasında, beyaz taşlarla oynayan oyuncu, rakibine, üç hamle tekrarı olduğunu söyler. Siyah taşlarla oynayan oyuncu da bunu gördüğünü bildirerek berabere sonucunu kabul eder.Sonucu bildirmek için hakeme işaret ettiklerinde yan masada oynayan oyuncu fil hamlesiyle oyunun devam edebileceğini söyler. Beyaz taşlarla oynayan oyuncu fil hamlesini yaparak oyuna devam eder. Siyah taşlarla oynayan oyuncu da karşılık vererek oyunu sürdürür.
Hakem de masaya gelir ve neden işaret ettiklerini sorar. Siyah taşlarla oynayan oyuncu yaşadıkları durumu özetler. Hakem oyuna karışmaz ve oyun devam eder. Sonrasında beyaz taşlarla oynayan oyuncu oyunu kazanır. (1-0)
Siyah taşlarla oynayan oyuncunun antrenörü durumu başhakeme anlatır, üç hamle tekrarı olduğunu, hakemin oyunu devam ettirdiğini bildirerek sonuç üzerinde itiraz eder.
Başhakem notasyon kağıdını kontrol ederek ileri sürüldüğü gibi üç hamle tekrarı olduğunu görür ve masadaki hakemin aldığı sonucunu değiştirerek beraberlik sonucunu tescil eder. (½- ½ )
Bunun üzerine beyaz taşlarla oynayan oyuncunun antrenörü yazılı başvurarak masadaki sonucun değiştirilemeyeceğini ileri sürerek itiraz eder. Başhakem kararının değişmeyeceğini, beraberlik sonucunu tescil ettiğini bildirir. Başvuru itiraz kuruluna ulaşır.
Örnek olayda yaşananlara göre, aşama aşama gelişen olay karşısında hakem uygulamaları, başhakem kararları, kuralların ne dediğini gözden geçirmek gerekecek. İlk adımdan itibaren yanlışlıklarla dolu bir örnek olay var karşımızda. Kurallar ışığında uygulamayı inceleyelim.
Hakemin Uygulaması
- Oyuncuların işareti üzerine masaya gelen hakem neden işaret edildiğini sorar.
- Oyuncular gelişen durumu özetlediklerinde, hakemin, oyunu madde 5.2.c uyarınca derhal bitirmesi gerekirdi.
- Oyun süresince madde 12.2 ye göre davranması beklenirdi/gerekirdi.
- Yan masadan oyuna karışarak hamle söyleyen oyuncuya da madde 12.9 uyarınca ceza vermesi beklenirdi.
Örnek olayın gelişiminden hakemin kararının ve uygulamasının böyle olmadığını anlıyoruz.
Başhakemin Uygulaması
Siyah taşlarla oynayan oyuncunun antrenörünün oyunun sonucu üzerine itirazı söz konusudur. Başhakem, masada bitmiş bir oyuna yapılan itiraz durumunda yapacağı uygulamanın şöyle olması beklenirdi.
- Esas olarak başvuruyu yazılı biçimde almalıydı.
- Masada görev yapan hakemi dinleyerek gelişmeyi not almalıydı.
- Oyuncularla da ayrıntılarda hiçbir şey kalmadan görüşmeliydi.
Başhakem masada görev yapan hakemlerin verdiği kararları değiştirebilir. Çünkü verilen her karar başhakem adına verilmekte, yapılan her uygulama başhakem adına yapılmaktadır. Bu uygulamayla oyun sonucu değiştirilerek itiraz başvurusu sonuçlandırılmış olurdu. Başhakemin kararının ve uygulamasının da ne yazık ki böyle olmadığını, örnek olayın gelişiminden anlıyoruz.
- Başhakem, salt kendisine yapılan başvuru karşısında hem de sadece notasyon kağıtlarını inceleyerek masadaki oyun sonucuna ilişkin kararı bozarak yeni bir sonuç açıklaması hatalı bir karardır.
Genel ve doğru uygulama
Madde 9.2.b kapsamında ileri sürülen sav üzerine hakem önce şekil koşullarını, şekil koşulları uygunsa uygulama koşullarını inceleyecektir. Örnek olayın gelişimine bakacak olursak bu süreçlerin oluşmadığı görülür.
Başhakeme yapılan itiraz sonrası üç hamle tekrarıyla oyunun sonucunu değiştirmek çok özellikli bir durumdur. Başhakem masada görev yapan hakemi dinlerken kendisine böyle bir başvuru olup olmadığını doğru biçimde öğrenmelidir. Masada böyle bir başvuru yoksa sonradan yapılacak itiraz durumunda böyle bir savda bulunulması kuralın özüne ve ruhuna aykırıdır.
Başhakem, ancak ve ancak, masada ileri sürülen üç konum savı üzerine, yapılan inceleme sonucuna hakemin bu yönde verdiği/vermediği karar karşısında yapılacak itirazı değerlendirmek üzere yeniden inceleme yapabilir.
Beyaz taşlarla oynayan oyuncunun geçerli hamlesiyle oyunu kazandığı anda oyun derhal sona ermiştir. (Oyun 5.1.a-b, 5.2.a-b-c uyarınca bittikten sonra bir itiraz kapsamında yeni bir de değerlendirme yapılamayacaktır. Örnek olayda beyaz taşlarla oynayan oyuncunun oyunu kazandığı belirtilmektedir.)
‘Derhal sona erme’ kavramı şöyle anlaşılmalıdır: Oyun 5.1.a-b, 5.2.a-b-c uyarınca bittikten sonra, oyun sırasında, önceden oluşmuş durumlar dikkate alınmamalıdır. (Geçersiz hamle başvurusu, üç konum, 5 hamle gibi benzer başvurular bu anlamda dikkate alınmaz.)
‘Derhal sona erme’ kavramı şöyle anlaşılmalıdır: Oyun 5.1.a-b, 5.2.a-b-c uyarınca bittikten sonra, oyun sırasında, önceden oluşmuş durumlar dikkate alınmamalıdır. (Geçersiz hamle başvurusu, üç konum, 5 hamle gibi benzer başvurular bu anlamda dikkate alınmaz.)
Tekrarlanmış konum
- Tekrarlanmış konum savında bulunan oyuncu, sonucun berabere olması yönünde hakeme başvur.
- Hakem şekil koşulları uygunsa başvuruda ileri sürülen sav doğrultusunda uygulama koşullarını inceler.
- Bunun için notasyon kağıtlarından yararlanarak bu amaçla düzenlenmiş satranç tahtası üzerinde oyunu inceler. İnceleme sonunda oyun sonucu üzerinde bir karara varır.
- FIDE Satranç Kuralları madde 9.2.a.b ile ilgili inceleme süreci kısaca böyle işler.
Uyarı!
- Masada üç konum tekrarını gören oyuncular da, hakeme başvurmadan, bir inceleme yapılmadan, berabere sonucunu kabul edebilirler.
- Bu durumda oyun derhal beraberlikle sona erecektir.
- Hakeme başvurularak sav incelemeye alındığında da, rakip oyuncu inceleme süreci içinde beraberlik sonucunu kabul ettiğini hakeme bildirdiğinde inceleme derhal sona erecek, oyun beraberlikle bitecektir. Oyun madde 5.2.c uyarınca beraberlikle sonuçlanacaktır.
- 9.1.a uyarınca, oyuncuların belli bir hamleden önce anlaşarak berabere yapamayacakları yarışma yönergesiyle belirlenmişse, uygulama farklı olacaktır. Örnek olayda bu yönde bir kısıtlama olmadığı için farklı uygulama burada ele alınmadı.
- Örnek olaydan ayrı olarak, hakem, notasyon kağıdını kontrol ederek ileri sürüldüğü gibi üç konum tekrarının varlığını görmeye çalışmamalıdır. Bunun için notasyon kağıtlarından yararlanarak bu amaçla düzenlenmiş satranç tahtası üzerinde oyun incelenir.
Sonuç
Beyaz taşlarla oynayan oyuncunun geçerli son hamlesiyle oyunu kazandığı anda oyunun derhal sona erdiği düşünülse de, örnek olayda, oyuncular hamle tekrarı olduğunu görmüş, hakeme başvurmadan, bir inceleme yapılmadan, berabere sonucunu kabul etmişlerdi. İşte tam burada madde 5.2.c hükmüne göre oyun derhal sona ermiş olmalıydı.
O nedenle de burada madde 9.2.b uyarınca tekrarlanmış konum beraberliği değil, oyuncular oyun sırasında aralarında anlaştıkları için madde 5.2.c uyarınca beraberlik oluşmuştur. Başhakem, oyunun o aşamasına dönerek, oyunun sonucunu (½- ½) olarak belirlemesi gerekecekti. Oyuncular oyunun o aşamasında berabere sonucunu kabul etmemiş, bu yönde bir uygulama yapılmamış olsaydı beyaz taşlarla oynayan oyuncunun geçerli son hamlesiyle kazandığı oyunun sonucu (1-0) olarak tescil edilmesi gerekecekti.
İtiraz kuruluna giden durumun kurul tarafından nasıl ele alınması gerektiği başka bir yazının konusu olacaktır.
26 Ağustos 2016
IA&IO Tahsin AKTAR
Yorumlar - Yorum Yaz
