Terfi Tamamlandı mı?
Terfi Tamamlandı mı?
Terfi taşı terfi karesine dokundu. Bu taşla bu karede terfiden vazgeçilemez. Ama ya o taşın etkisi, o ne zaman oluşur? Hakem, verdiği kararda, bu karmaşayı yaşadığını anlayamamıştı.
90 dakika ve ilk hamleden itibaren 30 saniye eklemeli tempoyla oynanan bir oyun. Siyah taşlarla oynayan oyuncu 62. … c1 terfi hamlesi yapmak niyetiyle piyonu tahta dışına çıkartıyor. Terfi karesine (c1) elindeki kale taşını bırakmadan o karede tutuyor. Belli ki kale taşını koymak/koymamak arasında ikilem yaşıyor. Hamleyi de yapamadan o sırada bayrağı düşüyor.
Beyaz taşlarla oynayan oyuncu oyunu kazanmış olmanın gururuyla arkasına yaslanıyor. Ama rakibi oyunun sonucunu (0-1) olarak notasyon kağıdına yazıyor. Beyaz taşlarla oynayan oyuncu durumu hakeme anlatıyor. Hakem siyah taşlarla oynayan oyuncuya da anlatılanlar hakkında ne diyeceğini soruyor. Oyuncu “Evet, öyle oldu, ama ben kale taşını terfi karesinde elimde tutuyorken bayrak düştü. Kale rakibim için şah tehdidindedir ve rakibimin bu şah tehdidini önleme yeteneği yoktur. O nedenle oyunu kazandığımı ileri sürüyorum.” diyerek savunusunu yapıyor. Hakem tahtadaki konum ve oyuncunun bu savı karşısında oyunu (0-1) olarak bitirdiğini oyunculara bildiriyor.
Hakem ne mi yaptı? Hata tabi ki. Hatanın nerede olduğunu biz görelim.
Hakemin uygulaması
Hakem, gördüğü konum ve oyuncunun ileri sürdüğü anlatıma dayalı olarak, terfi taşı konusunda bir karmaşa yaşamıştır. Formasyon ve kural uygulamalarındaki eksikliği, hakemi yanlış karar vermeye sürüklemiştir.
Hakemin uygulaması nasıl olmalıydı?
Bu örnek olayda, 4. maddede anlatılan ‘Taşların Hareket Ettirilmesi’ ve ‘Terfi İşlemine’ ilişkin kurallarla, 6. maddede ele alınan ‘Satranç Saati’ üzerine gelişen uygulama incelenecektir.
Madde 4.4.4’te “oyuncu piyonunu terfi ettiriyorsa, taş seçimi, yeni taşın terfi karesine dokunmasıyla kesinlik kazanır.” denilir. Örnek olayın gelişiminden de siyah taşlarla oynayan oyuncunun kale taşını c1 terfi karesine dokundurduğunu anlıyoruz. Kural, yeni taşın terfi karesine dokunmasını, terfi eyleminin artık o taşla ve o karede olacağını kesin kılan bir anlayışı işaret eder. Başkaca bir anlam yüklü değildir. Aramamak da gerekir. Terfi karesine dokunan kale taşının etkisi henüz görülemeyecektir. Buradan çıkan sonuç, sadece, siyah taşlarla oynayan oyuncunun kale taşıyla terfi yapması sonucudur.
Madde 4.6 terfi eyleminin nasıl gerçekleştiğini anlatır. “Piyonun çıkarılıp yeni taşın terfi, varış, karesine konulmasıyla…..gerçekleştirilebilir.” Örnek olayda, piyonun tahta dışına çıkartıldığı söylenmekle birlikte yeni taşın terfi karesine ‘konulmadığı’ açık biçimde yer almaktadır.
Madde 4.7.3 terfi sırasında hamlenin yapılmasını tanımlar. “Piyon terfi ederken, oyuncu yeni taşı terfi karesinde elinden bıraktığında ve piyon tahtadan ayrıldığında hamle yapılmış olur.” Buradan da anlaşılıyor ki, bayrak düştüğünde, örnek olaydaki siyah taşlarla oynayan oyuncu kale taşını terfi karesine koymamış, taşı elinden bırakmamıştır. Yani hamle henüz yapılmamıştır. Terfi taşı terfi karesine bırakıldığında yani hamle yapıldığında o taşın etkisi derhal görülür. Görülür, ama bu madde siyah taşlarla oynayan oyuncunun savını kanıtlamaya yetmez.
Şimdi de yarışma kuralları içerisinde hamleyle satranç saati arasındaki ilişkiyi inceleyelim. Madde 6.2.1.1 hamlenin tamamlanmasını anlatır. “aşağıdaki durumlarda da hamle tamamlanmıştır: “Hamle oyunu sonlandırıyorsa. (Bkz. madde 5.1.1, ……).” Madde, konumuz örnek olay üzerinden, açık anlatımıyla şöyle açıklanabilir: Oyuncunun bayrağı düştüğünde, yapılan son hamle geçerli bir mat hamlesiyse (madde 5.1.1), bayrağın düşmesinin bir önemi yoktur. Hamle tamamlanmış sayılır. Oyuncu terfi karesine kale taşını elinden bırakmış bu yolla da hamleyi yapmış olsaydı, savında ileri sürdüğü gibi, oyunu kazanmış olacaktı.
Örnek olayımızda madde 4.7.3 uyarınca hamle henüz yapılmamıştır ki hamlenin tamamlanmasından söz edebilelim. Bu madde de siyah taşlarla oynayan oyuncunun savını kanıtlamayacaktır.
Sonuç
Hakem;
- Siyah taşlarla oynayan oyuncunun ortaya koyduğu savı doğru değerlendirememiştir,
- Terfi taşının terfi karesine dokundurulması kuralıyla terfi taşının ne zaman etki sahibi olacağını birbirine karıştırmıştır,
- Siyah taşlarla oynayan oyuncu, bayrağı düştüğünde, kale taşıyla terfi hamlesini henüz yapamadığından terfi karesine dokunan kale taşının etkisi de görülemeyeceği için bayrağının düşmesinden dolayı oyunun sonucunu kayıp olarak belirlemeliydi. (1-0)
27 Temmuz 2017
IA&IO Tahsin AKTAR
Yorumlar -
Yorum Yaz
