Önce Saate Basınca
Önce Saate Basınca
Yarışma kuralları önde uygulanarak oyunun temel kuralları zayıflatılmamalıdır.
90 dakika ve ilk hamleden itibaren 30 saniye eklemeli tempoyla oynanan bir oyunda, beyaz taşlarla oynayan oyuncu hamlelerini ancak 2-3 saniye süresi kala yapabiliyor.
63. Ka6 Şd7 64. Şxd5 Kc3 65. Kd6+ Şe8 66. Şe6 Kxb3 67. f7+ Şf8 68. Kd8+ Şg7 69. f8V+ Şg6 70. Vf6+ Şh5 71. Kh8+ Şg4 72. Kh4+ Şg3 73. Vf4+ Şg2 74. Kh2+ Şg1
Beyaz taşlarla oynayan oyuncu, 2 saniye süresi kalmışken, önce saatine basarak 75. Vf2 hamlesini yapıyor. Oyunu kazandığını rakibine bildiriyor. Zaman sıkışması yaşanan bu masada oyunu izleyen hakem kazanç veremeyeceğini, oyuncunun hamle yapmadan önce saatine basmasını geçersiz hamle olarak kabul ettiğini, uygulamayı da buna göre yapacağını oyunculara bildiriyor. Geçersiz hamle uygulamasını gerçekleştiriyor.
Şöyle: Oyuncunun vezir taşı f4 karesine getiriliyor. Yaptığı hamleyle aldığı
30 saniye ek süre oyuncunun saatinden düşülüyor. Rakibin, siyah taşlarla oynayan oyuncunun, saatine 2 dakika süre ekleniyor.
Olayın gelişimi dikkate alındığında, hakemin, 75. hamlede geçersiz hamle uygulamasıyla oyuna devam edileceği kararını vermesi doğru bir uygulama kararı olmamıştır.
Hakemin uygulaması
Hakem, masa başında tanık olduğu pozisyonda, beyaz taşlarla oynayan oyuncunun 75. hamlesini yapmadan önce saatine basmasını madde 7.8.1 hükmü kapsamında değerlendirmişti. Hakem, madde 7.5’de oluşan durumlara uygun geçersiz hamle uygulamasını yaparak oyuna devam edileceği kararını vermesiyle, maddeye ilişkin uygulamayı doğru yorumlamayarak oyun kuralını yarışma kuralı yoluyla zayıflatmıştı. Nasıl mı?
Uygulama
Bu örnek olayda yedinci maddede ele alınan ‘Kuraldışı Durumlar’ arasında yer alan geçersiz hamle olarak kabul edilen durum irdelenecektir. Kural maddesi, oyunun temel kurallarına göre, ‘Oyunun Sonuçlanması’ ile de ilişkilendirilecektir.
Madde 7.8.1 “Oyuncu bir hamle yapmadan saate basarsa, bu geçersiz bir hamle olarak kabul edilecektir.” şeklindedir. Örnek olayda, beyaz taşlarla oynayan oyuncu, 75. hamlede, hamlesini yapmadan önce saatine basmış, hemen sonrasında da hamlesini yapmıştır. Kural gereği de geçersiz hamle sayılacaktır.
Hakemin geçersiz hamle uygulaması yaparak oyuna devam edileceğine hükmetmesinden, oyuncunun, daha önce başka bir geçersiz hamle yapmamış olduğunu bildiğini anlıyoruz.
Öngörülü ve sezgileri güçlü bir hakem kural maddesi nasıl uygulayacaktır?
- Oyuncunun, saate bastıktan hemen sonra yaptığı hamle, maddeler 4.3-4.7’ye uygun geçerli bir hamle olarak durmaktadır.
- Yapılan bu hamle, geçerli bir hamle olduğu için, yerinde kalmalı ve hamleyle ilgili bir işlem yapılmamalıdır.
- Hakemin uyguladığı gibi, vezir taşı dokunulan taş olarak kabul edilerek bu taşla yapılacak hamleyle oyunun devamı sağlansa bile oyuncu geçerli Vf2 hamlesini yeniden yapabilecektir.
- Ancak, yapılan geçerli son hamle (75. Vf2) oyunu sonlandırmaktadır. Siyah taşlarla oynayan oyuncu mat olmuştur. Dolayısıyla oyunun devam etmesi söz konusu olmayacaktır.
- Bu nedenle, yarışma kuralları öne çıkartılarak temel kuralların zayıflatılması yanlıştır. Salt kuralın uygulaması öne alınmamalıdır.
- Temel ilke oyun kurallarının önde uygulanmasıdır. Sonra yarışma kuralları uygulanmalıdır.
- Kurallar metninin hiçbir yerinde, geçerli bir hamle karşısında, oyunun temel kurallarını sarsıcı biçimde yarışma kurallarıyla ortaya konulmuş bir yaptırım bulunmamaktadır.
Örnek olayımıza yeniden dönelim.
Madde 6.2.1.1’e göre geçerli Vf2 hamlesi oyunu sonlandırdığı için hamle tamamlanmış sayılacaktır. Yani satranç saatinin, işlevi yönünden, bir önemi kalmayacaktır. Madde 5.1.1’e göre mat gerçekleşmiştir. Bu durumda beyaz taşlarla oynayan oyuncu satranç saatini kullanmasa bile yaptığı hamle oyunu sonlandırmıştır.
Değinildiği gibi, öngörülü ve sezgileri güçlü bir hakemin oyunu (1-0) sonucuyla bitirmesi beklenir.
Not: Örnek olayda yapılan son geçerli hamle mat hamlesi olduğu için oyun bu sonuçla bitirildi. Farklı bir hamleyle devam edilebilecek bir konum karşısında kuralın genel uygulamasına ilişkin ayrıntılara ‘Kuraldışılık Uygulamaları’ anlatımından ulaşılabilir.
12 Ağustos 2017
IA&IO Tahsin AKTAR
Yorumlar - Yorum Yaz
