Smokin

Smokin

Satranç etkinliklerinde; oyuncular, yöneticiler, antrenörler, hakemler, görevliler ve organizatörler tanımlanmış belli kıyafetleri giymek zorundadır. Bu zorunluluğu FIDE ve kıta birlikleri yönetimleri (ülkemiz için ECU) getirmiştir. ‘Satranç oyunu’ ve ‘satranç sporu’ arasındaki farklılığı ortaya koyduğumuzda belli kısıtlamaların olması da doğal olarak beklenir. Satranç, ‘spor’ organizasyonu olarak oynandığında, nasıl ki bir kısım yarışma kuralları uygulanıyorsa, izleyicilerin dışındaki diğer katılımcıların kıyafetleri de bu düzenlemenin içinde yer alabilmektedir.

Bundan ayrı, satranç kendi içinde farklı değerleri, etiği ve kuralları olan bir oyun olarak da bilinir. Satranç böyle bir oyun olunca, özellikle oynayanların da bu oyuna saygınlık kazandıracak biçimde davranmalarını, buna göre giyinmelerini beklemek de yanlış olmaz. Oyunun kuralları da satrancın ayrı bir itibarı olduğunu, bunun hiçbir biçimde zedelenmemesi gerektiğini, aksi durumda yaptırımların uygulanabileceğini ayrıca ortaya koymaktadır.

Eski siyah-beyaz resimlere bakarsanız, oyuncuların, turnuvaya gelirken nasıl özenli biçimde giyindiklerini görebilirsiniz. Bu gün de, önemli şöhretli oyuncular özenli giyim-kuşamla turlara gelirler.

İsmet İnönü
Emanuel Lasker
Davit Navara
Vladslav Artemiev
Kosteniuk
Stefanova
Betül

Çek oyuncu GM David Navara çok küçük yaşlardan bu yana çok özel giyim tarzıyla dikkati çeker. Rus GM Vladislav Artemiev de son dönemde iyi giyim tarzıyla dikkati çeken genç oyunculardan. Azeri GM Teimur Rajabov’u kravatlı takım elbise giymeden etkinliklere katıldığını gören yoktur. Kadın oyuncularda da benzer özeni her zaman görebilirsiniz. Bu örnekler isim isim çoğaltılabilir.

2017 FIDE Dünya Kupası maçları sırasında kıyafeti nedeniyle etkinliğin dışında kalan Kanadalı GM Anton Kovalyov şort giyerek yarışma salonuna gelmişti. Başhakem oyuncuyu kıyafeti nedeniyle uyarmış, oyuncu salondan çıkmış, ardından oyuncu tekrar salona dönmediğinden hükmen kaybetmişti. Peki, oyunlar sırasında şort giyilemez mi?

FIDE, kıyafet kullanımı konusunda yaptığı düzenlemeyi 2013 yılında bir yönerge olarak yayınlamıştı. (FIDE Dress Code Policy.)Kullanılacak kıyafetlerin (yönergenin diliyle), ‘Avrupa standartlarında rahat kıyafetler’ olmasının ana fikir olarak yansıtılmış olduğunu özenle görmek gerekir.

Kıyafet kısıtlamaları kimleri kapsıyor?

Etkinliğe katılanlar çerçevesinde kısıtlamalara uyması gerekenleri şöyle sıralamak olanaklı:

Oyuncular,
Kaptanlar, antrenörler, delegasyon başkanları, kulüplerin yöneticileri,
Organizasyon yöneticileri, görevliler ve diğer çalışanlar,
Hakem, gözlemci ve temsilciler,
Etkinliğe katılan FIDE ve ECU yetkilileri ve temsilcileri,

Oyunlar veya etkinlik süresince temel kıyafet kısıtlamaları

Kadın ve erkek oyuncular, kaptanlar, antrenörler, delegasyon başkanları için kullanılamayacak giysiler:

Plaj kıyafetleri,
Gömleklere basılan küfür içerikli veya çıplak/yarı çıplak resimler,
Delikli-yırtık her türlü pantolonlar,
Deniz şortları, kısa şortlar, kesilmiş şortlar, spor şortları,
Kirli giysiler,
Güneş gözlükleri, spor şapkaları,
Vücudun belli bölümlerini, hatlarını gösteren giysiler (açık giysiler), vücudun içini gösteren kumaşlardan yapılmış giysiler,

Kullanımında bir sakınca görülmeyen temel giysilere de burada yer vermek gerekecek.

Takım elbise, kravat, spor ceket, blazer, yelek,
Kadın takım elbiseleri, etekler, bluzlar,
Pantolon (kot veya kumaş),
Uzun kollu gömlek, tişört, polo elbise,
Ayakkabılar, çizmeler, botlar, spor ayakkabı, çorap,
Bermuda şort, balıkçı kazak,
Eşarp, kıyafetle koordine edilmiş takılar (küpeler, kolye, yüzükler…),
Takım formaları ve ulusal kıyafetler,

Gömlek veya tişört için baskılı seçeneklerde, ‘yazıların’ ve ‘resimlerin’ kısıtlandığına bir kez daha dikkat çekmeliyim. Yazılarda yönergenin diliyle ‘küfür içeriği’, resimlerde ‘çıplaklık’ yasaklanmışsa da uygulayıcılar her zaman bunun farklılığını ortaya koyamayabilecektir. Salt küfür içermese de, yazıların anlamları toplum ve çevre kuralları tarafından kabul görmeyecek içerikte olabilecektir. Resimlerde, şiddet veya ırkçı düşünceler gibi kabul görmeyecek çağrışımları yansıtan işaret, logo, figürler de olabilecektir. Bunların da kısıtlamalar kapsamında olabileceğini söyleyebilirim. Kullanıcıların yazılı-resimli baskılı giysi seçimlerinde daha dikkatli ve özenli olmalarını sıkıca önermekteyim.

Etkinliklerde, ulusal özel kıyafetlerin giyilmesine izin verilmektedir. Arap ülkeleri erkek oyuncularının ‘entari’ ve başlarına taktıkları ‘kefiye’, Sih’lerin başlarına taktıkları ‘sarık-turban’ ve kadınların giydiği ‘saree’ belirlenmiş ölçütlerden ayrı olarak giyilmesi serbest olan giysilere örnek verilebilir.

Tan Zhongyi

Bir de etkinliğin yapıldığı ülkelerin kıyafetlere koyduğu kısıtlamalar vardır. Oyuncular, kaptanlar, antrenörler, delegasyon başkanları, hakem ve görevlilerin bu kısıtlamalara da uyması gerekiyor. Anımsanacağı gibi, İran’da, 2017 Dünya Kadınlar Şampiyonasına katılan oyuncuların başlarını eşarpla kapatması gerekiyordu. Katılımcılar bu kısıtlamaya uydular.

Hakemler, gözlemci ve temsilcilerle organizatörler için uygulanacak kıyafetler:

FIDE yarışmalarıyla diğer etkinliklerinde, toplantılar ve kongrelerde yine Avrupa standartlarında rahat giysilerin kullanılması benimsenmiştir.

Uzun pantolon, gömlek, ceket (kravatlı veya kravatsız),
Kadın takım elbiseleri, etekler, bluzlar, benzer uygunluk ölçüsünde giysiler,

Tişört, polo, kot pantolon, spor ayakkabıları, terlik ve şapka, etkinliğin her anında hakemler, gözlemci ve temsilcilerle organizatörler için kabul edilmeyen giyim şeklidir.

Törenlerde kullanılabilecek kıyafetler

Özellikle ödül törenlerinin her zaman farklılık yaratması düşünülür. Yapılan etkinliğin yüz akı olması için çeşitli planlamalar yapılır. Açılış, kapanış-ödül törenlerinde yemekli balolar, müzikli eğlenceler gerçekleştirilir. Hâl böyle olunca da kıyafetlerin de özel olması beklenir. Anımsanacağı gibi, ülkemizde gerçekleştirilen Gaziantep 2008 Dünya Gençler Şampiyonası ve Mersin U-16 Olimpiyatı ödül ve kapanış törenleri yemekli, müzikli balo olarak düzenlenirken İstanbul 2012 Olimpiyatı müzik şöleniyle sona ermişti.

Oyuncular, kaptanlar, antrenörler, delegasyon başkanları, hakemler, yöneticiler, organizasyon yöneticileri ve görevlilerin, ‘törenlerde’ kullanabilecekleri giysi türleri:

Uzun pantolon, gömlek, ceket (kravatlı veya kravatsız),
Kadın takım elbiseleri, etekler, bluzlar, benzer uygunluk ölçüsünde giysiler,
Takımlar için takım formaları ve ulusal kıyafetleri,

Tişört, polo, kot pantolon, spor ayakkabılar, terlikler, şapkalar törenler için kabul görmeyen giysiler olarak sıralanmaktadır.

Tüm katılımcıların, etkinliğin her aşamasında, kirli ve kötü kokmamaları, olası kullanılacak kokuların da başkalarını rahatsız edecek türde ve oranda olmaması, kısaca ‘temiz kokulması’ önemlidir.

Etkinliklerde belirlenen kısıtlamaları kimler denetleyecek?

Denetlemeyi ve uygulamayı kimlerin yapacağı da yönergeyle belirlenmiş durumda. Başhakem, Yarışma Yöneticisi, Etkinlik Düzenleme Kurulu kısıtlamaları denetlemeye yetkili kılındı.

Kısıtlamalara uymayanlar için bir yapılacak uygulamalar

Kısıtlamalara uymayanlar için bazı yaptırımların uygulanacağı da açıktır hiç şüphesiz. Buna göre: Önce sözlü bir uyarının yapılması, aynı kişinin kısıtlamalara karşı olumsuz tutumunun devamında bu kez yazılı bir uyarı yapılması, sonrasında da etkinlik dışında bırakılması temel yaptırımlar olarak uygulanması kararlaştırılmış durumda.

Tüm sıralanan bu kısıtlamalara karşın, sağlık ve din temelinde, kabul edilebilir gerekçelerle belli istisnalar uygulanabilecektir.

ECU uygulamaları

Oyunlar, törenler, toplantılar ve diğer etkinlikler için ECU da FIDE uygulamalarındaki kısıtlamaları uygulamaya koymuştur. (Dress Code for the participants and the officials) Avrupa bireysel şampiyonası için özel koşulların uygulanabileceği, genel olarak kadın giysilerinde, gömleklerde en üstteki düğmeye ek olarak en çok sonraki iki düğmenin de açılabilmesine izin verilebileceğine değin küçük ayrıntılara yer verildiğini de görürüz. Bunu, kadınlar için dekolte (açık giysi) giyim kısıtlaması olarak anlamak olanaklı.

Ülkemizdeki durum

Ülkemizdeki kısıtlamalar FIDE yönergesi kapsamından çok farklı değil. Oyuncular, kaptanlar, antrenörler, delegasyon başkanları, gözlemci ve temsilciler için temel olarak şekil, model ve renk konusunda bir kısıtlama bulunmamaktadır. Böyle olmakla birlikte, federasyon, ‘Yarışmalar Talimatı’ ile, kamu otoritesi olan Spor Bakanlığının ortaya koyduğu kıyafetin genel esaslarına ilişkin hükümlere de uyulması gerektiğini önermektedir.

Bakanlık yönetmeliğinde ilgili bölüm şöyle:

Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü Gençlik ve Spor Faaliyetleri Kıyafet Yönetmeliği

Resmi Gazete Tarihi: 18.07.1999 Sayısı: 23759

Sporcuların Kıyafetleri

Yurt içinde ve yurt dışında düzenlenecek spor etkinliklerine katılan sporcular, etkinlik süresince, organizasyon yerinde, yapmakta oldukları spor dalının spor kıyafetini ve/veya seremoni kıyafetini giymek zorundadır.

Kıyafetlerin Genel Esasları

Yönetmelik kapsamındaki sporcu, genç ve diğer görevlilerin kılık ve kıyafetleri; Atatürk ilkelerine uygun çağdaş ve temiz olmak zorundadır. Kılık ve kıyafetler, Türkiye Cumhuriyeti Devletinin manevi şahsiyetini küçük düşürücü, genel ahlaka aykırı, herhangi bir ırk, zümre, din, mezhep ve siyasi görüşü ima edici amblem, rumuz, işaret, rozet, aksesuar ve benzeri unsurlar taşıyamaz.

Kulüplerin katılacağı etkinliklerdeki farklı uygulamalar etkinliğin özel yönergesiyle belirlenebilmektedir.

Hakemlerin giysilerinin özenli ve tek tip olması da federasyon tarafından planlanmıştır. Etkinliklerde belirlenen kıyafetin giyilmesi benimsenmiştir. Etkinliklerde yer alan diğer görevlilerin de kabul edilebilir ölçüde oyuncularınkine benzer giyim tarzı sergilemeleri beklenir.

Şimdi ne olacak?

Dünya Kupası maçlarında kıyafeti nedeniyle etkinliğin dışında kalan GM Kovalyov’dan sonra dikkatler oyuncu kıyafetleri üzerinde yoğunlaştı. Katılımcıların bu gelişme üzerine dikkatleri mutlaka değişecektir. Başhakemin bu kararıyla diğer etkinlikler için de uygulama yönünde yol açılmış olmadı mı? Oldu tabi. Şimdi etkinliğin kapsamı ve türüne göre başhakem ve yöneticilerin işi daha zorlaştı. Uygulayıcı durumunda olan düzenleme kurulu, yarışmanın özel yönergesinde ve teknik toplantıda, ‘Dress Code’ (kıyafet) uygulaması için açıklamalara mutlaka yer vermelidir. Başhakem ve yarışma yöneticilerinin, etkinliğin türünü ve kapsamını dikkate alarak, yarışma kuralları içerisinde davranmaları, uygulamaya ayrıca özen göstermeleri de bir o kadar önemlidir.

Kulüp ve kafile yöneticileriyle antrenörler öncelikle oyuncularının kıyafet kısıtlamaları karşısında yaptırımlarla karşılaşmamaları için eğitimler ve hazırlık aşamalarında bu bilgileri de vermeleri yerinde olacaktır. Etkinliğe katılacak oyuncu ve kafilenin diğer üyelerine, varsa, o etkinlikte uygulanacak özel kıyafet uygulamaları konusunda da bilgi verilmesi gerekecektir.

Bakalım, bu uygulamalardan sonra, ‘smokin’ giyerek, ‘papyon’ takarak yarışmalara katılacak oyuncu sayısında artış olacak mı?

25 Eylül 2017

IA&IO Tahsin AKTAR

Yorumlar - Yorum Yaz