4.3 Dokunma
Madde 4.3
Dokunma
Oyuncu kendi taşı yanında rakibinin taşına da dokunursa...
Dördüncü maddenin ‘oyunun temel kuralları’ arasında önemli bir kurucu madde olduğu kuralın asıl uygulama metninde ‘Dokunulan Taş’ uygulamasında dile getirilmişti. Bu kez maddenin önemli hükümlerinden ve uygulamalarından olan ‘dokunma’ eyleminin sırası ele alınacak.
Dördüncü maddenin ‘oyunun temel kuralları’ arasında önemli bir kurucu madde olduğu kuralın asıl uygulama metninde ‘Dokunulan Taş’ uygulamasında dile getirilmişti. Bu kez maddenin önemli hükümlerinden ve uygulamalarından olan ‘dokunma’ eyleminin sırası ele alınacak.
“Bir taşın dokunulduğu halde oynanmadığı veya alınmadığı o masadaki oyuncular tarafından hakeme bildirilmişse, hakemin oyuna müdahale etmeden önce, oyuncuya taşa dokunup dokunmadığını sormaktan başka yapılabileceği bir şey yoktur.” denilmişti. Gerçekten de durum böyledir. Hakemler, özellikle böylesi zor anları yaşadıklarında, deneyimleri ve sezileriyle ortamı düzenleyebilirlerse süreci başarıyla yönetmiş olacaklardır.
4.3
Madde 4.2.’de açıklanan haller dışında, (düzeltiyorum uyarısı dışında) hamledeki oyuncu oynama ya da alma niyetiyle, satranç tahtasındaki:
4.3.1. Bir veya birden fazla kendi taşına dokunmuşsa, oynayabileceği ilk dokunduğu taşı oynamalı,
Oyuncu birden çok kendi taşına dokunmuşsa, eylemin gerçekleşen sırasına göre ilk önce dokunduğu taşını oynayacaktır. Bu taşını oynayamıyorsa sonraki dokunduğu taşını oynayacaktır. Uygulamanın bu şekilde yapılması gerekecektir.
4.3.2. Rakibinin bir veya birden fazla taşına dokunmuşsa, alabileceği ilk dokunduğu taşı almalı,
4.3.1’deki eylemin gerçekleşme sırasında olduğu gibi yapılması gerekenler, burada da gerçekleşme sırasına göre yerine getirilmelidir. Yani, oyuncu rakibinin ilk dokunduğu taşını almalıdır.
4.3.3. Her iki renkten bir veya birden fazla taşa dokunmuşsa, ilk dokunduğu rakibinin taşını, ilk dokunduğu kendi taşıyla almalı, bu geçersiz bir hamleyse oynanabilecek ya da alınabilecek ilk dokunduğu taşı oynamalı ya da almalıdır. Oyuncunun ilk olarak, kendi taşına mı, yoksa rakibinin taşına mı dokunduğu açıkça belli değilse, oyuncunun rakibinin taşından önce kendi taşına dokunmuş olduğu kabul edilir.
Oyuncu önce rakibinin taşına, sonra da kendi taşına dokunuyor.
Nelerin yapılacağını inceleyelim.- Siyah taşlarla oynayan oyuncu önce rakibinin h5'te bulunan piyonunu tahtanın dışına çıkartarak hamlesini tamamlar (Fxh5). Bu geçersiz bir hamledir.
- Kural, “Oyuncu önce rakibinin taşına sonra kendi taşına dokunduğunda, rakibinin dokunduğu taşını dokunduğu kendi taşıyla alacaktır.” şeklindedir.
- Fil ‘açmaz’ konumundadır. Bu nedenle siyah taşlarla oynayan oyuncu dokunduğu fil ile rakibinin h5 piyonunu alamayacaktır.
- Siyah taşlarla oynayan oyuncunun, rakibinin dokunduğu h5 piyonunu alabileceği at taşı vardır. Yine kurala göre at taşıyla rakibinin dokunduğu piyonunu alması gerekecektir.
- Oyuncu Axh5 hamlesini yapmak zorundadır.
- Fil, Fxc6 hamlesi veya o çapraz boyunca başka bir hamle yapabileceği durumlarda bile böyledir. Oyuncunun fil ile hamle yapma olanağı yoktur.
Örnek olaydan ayrı düşünelim
Kuralda işaret edildiği gibi, diyagramda rakibin h5 piyonunu alabilecek bir siyah taş olmasaydı, oyuncunun, bu kez, fil taşıyla geçerli bir hamle yapabilmesi olanaklı olacaktı.
Oyuncu önce kendi taşına, sonra da rakibinin taşına dokunuyor.
Durumu görelim.- Beyaz taşlarla oynayan oyuncu önce kendi taşına dokunarak rakibinin b5’te bulunan at taşını tahtanın dışına çıkartarak hamlesini tamamlar (Fxb5). Bu geçersiz bir hamledir.
- Kural, “Oyuncunun önce kendi taşına, sonra da rakibinin taşına dokunduğunda, dokunduğu kendi taşıyla rakibinin dokunduğu taşını alması gerekecektir.” demektedir.
- Bu hamle geçersiz bir hamleyse, bu durumda kural “Oyuncu kendi taşını oynayacaktır.” demektedir.
- Fil ‘açmaz’ konumdadır. Bu nedenle beyaz taşlarla oynayan oyuncu dokunduğu fil taşını oynayamamaktadır. Bu taşın oynama yeteneğinin olmadığı da görülür.
- Bu durumda kuralı şöyle açıklayabiliriz: “Oyuncunun, rakibin dokunduğu taşını alabilecek başka bir taşı varsa bu taşıyla rakibinin dokunduğu taşını alması gerekecektir.”
- Beyaz taşlarla oynayan oyuncunun, rakibinin dokunduğu at taşını alabilecek a4 piyonu vardır.
- Oyuncu b5 hamlesini yapmak zorundadır.
Oyuncu kendi taşlarına da dokunsa, rakibinin taşlarına da dokunsa, bunların hiçbirisiyle geçerli bir hamle yapamıyorsa, madde 4.5 uyarınca istediği kendi taşıyla bir hamle yapması gerekecektir. Uygulamada bu sağlanır.
Dikkat edilirse, oyuncunun kendi taşı yanında rakibinin de taşına dokunması durumunda, dokunma eyleminin gerçekleşme sırasına göre hangi taşın öncelikle oynanacağı veya alınacağı kısaca ‘hareket ettirileceği’ açıkça anlaşılabiliyor.
06 Ekim 2017
IA&IO Tahsin AKTAR
Yorumlar - Yorum Yaz
