Hepsi Bu Kadar mı?

Hepsi Bu Kadar mı?

Satrançta oyuncular arasındaki asıl ayırt edici özellik kuvvet puanıdır

Örnek olay senaryosu, 90 dakika ve her hamlede 30 saniye eklemeli tempoyla oynanan açık satranç etkinliğinden esinleniyor.

Oyuncular yaş aralığına dayalı üç kategoride yarışıyor. 4. turun sonunda 2,5 puanlı 10 yaşındaki bir oyuncunun kendi yaş grubunda değil de, bir alt yaş grubunda oynadığı rakiplerinin başvurusu üzerine anlaşılıyor. Başhakem oyuncuyu yarışma dışında bırakma kararı alıyor. Oyuncu yarışmadan ‘çıkarılıyor’. Hepsi bu kadar mı? Bununla da yetinmeyip, ‘organizasyonu aldatmaya’ yönelik olarak yarışmaya başvuru yaptığı ileri sürülerek, oyuncu tüm sonuçlarıyla yarışma tablosundan da ‘siliniyor’. Rakiplerine hükmen kazanç yazılarak oynadığı maçlar da iptal ediliyor.

Hakemin uygulaması

Bir alt yaş grubuna başvuru yapan oyuncunun, kayıt kontrol sürecinde de dikkatten kaçmış olsa gerek(!), sorumluluk salt kendisindeymiş gibi yarışmadan çıkarıldığı senaryonun gelişiminden anlaşılıyor. Oyuncu yarışma dışına çıkarılabilir, ancak yarışma tablosundan hiçbir nedenle çıkarılamaz. Başhakem bu kararıyla tarihi bir hata yapmış oldu.

Uygulama

Örnek olayda yaşananlar, ‘FIDE Yarışma Kuralları’ (Competition Rules) kapsamında değerlendirildiğinde, bağlayıcılığı olan hükümlere uyulmadığının açık göstergesidir.

Senaryoda değinilen etkinliğin yaş grubuna dayalı bir ‘şampiyona’ olmadığı, yaş grubunun ödül listesi veya yeterlilik listesi oluşturmada önceliğinin olmadığı, yaş kategorileri olan ‘açık’ yarışma niteliğinde bir etkinlik olduğu bilinmektedir.

Örnek olayda, dördüncü turun sonunda bir alt yaş grubunda oynadığı saptanan 2,5 puana sahip oyuncuyu yarışmadan çıkarmadan önce başka neler yapılabilirdi? Öngörülü ve sezgileri güçlü bir hakemin yapabileceklerine bakalım:

Yapılacak değerlendirmeye göre: Satrançta oyuncular arasındaki asıl ayırt edici özelliğin kuvvet puanı olduğu gerçeğinden hareketle, bu konuda yapılan itiraz geri çevrilebilirdi.
Yarıştığı grubun ‘kuvvet puanı’ ortalamasıyla bu oyuncunun kuvvet puanının ‘uyumlu’ ve ‘tutarlı’ olup olmadığı kontrol edilmeliydi.
Eğer oyuncunun kuvvet puanı yoksa veya oyuncunun kuvvet puanı yarıştığı grubun kuvvet puanı ortalamasının altındaysa ya da yarıştığı grupla bir tutarlılığın olduğu görülürse oyuncunun bulunduğu grupta yarışmaya devam etmesi sağlanabilirdi.
Hatta oyuncunun kuvvet puanı grubun ortalamasının üstündeyse de yarışmadan çıkarma seçeneği yine de uygulanmayabilirdi.
Bu durumda oyuncunun yarışma sonunda, varsa, elde edeceği haklar verilmeyebilir. (Buna organizasyon yönetiminin karar vermesi gerektiğini anımsatırım. Kuvvet puanı hesaplamalarının ‘kazanılacak haklar’ arasında değil, ‘değerlendirme ölçütü’ olduğu unutulmamalıdır.)
Yarışmadan çıkarma son seçenek olarak düşünülebilirdi.
Bir oyuncunun kuvvet puanının, grubun kuvvet puanı ortalamasıyla tutarlılığının ölçütü olarak, görece (+,-) 50 kuvvet puanı olmasının yeterli olduğunu kabul edebiliriz.

Yarışmadan çıkan veya çıkarılan (örnek olayda oyuncu yarışmadan çıkarıldı) oyuncular için nasıl bir uygulama yapılacağı FIDE yarışma kurallarıyla düzenlenmiştir:

“8.3.1. Bir oyuncu yarışmadan ayrılır veya çıkarılırsa, [kalan oyunlarına ‘-‘ işareti konularak], sonuçlar sıralama amacıyla çapraz tabloda kalacaktır. Oynanmamış oyunlar kuvvet puanı hesaplamalarda kullanılmaz.”

Yarışma kuralı oyuncunun sonuçlarının tabloda kalacağını işaret etmesine karşın, başhakemin tablo üzerinde de işlem yaparak oyuncuya ait değerleri tamamen silmesi açıkça kurala aykırı davranıldığının, bağlayıcılığı olan hükümlere uyulmadığının göstergesidir.

Yapılan uygulamada oyuncunun başvuru sırasında organizasyonu aldattığı gerekçesiyle ayrıca bir ceza verilerek çapraz tablodan da silinmesine karar verilmesi başhakem için yetki aşımıdır. Başhakemin böyle bir karar vermeye, buna yönelik uygulama yapmaya yetkisi yoktur. Başhakem böyle bir izlenime sahipse, düzenleyeceği hakem raporunda buna değinerek cezalandırılma istemiyle organizasyon yönetimine başvurması gerekecekti.

Oyuncu yarışmadan çıkarıldıktan sonra:

Uygulamada oyuncu ve değerler tabloda kalacaktır,
Oyuncunun oynadığı oyunlar (oyunların hangi sonuçlarla bittiğine bakılmaksızın) kuvvet puanı hesaplamalarında kullanılacaktır,

Oyuncuya ait değerler çapraz tablodan da silindiğine göre oynadığı rakiplerinin eşitlik bozma hesaplarında da sorun olacaktır. Oynadığı rakiplere 4 tur boyunca hükmen kazanç yazılması da ayrıca düşündürücüdür.

Şimdi merak edilen, kayıt kontrol işlemleri sırasında ve dört tur boyunca, bu oyuncunun yaş grubunun yanlışlığını fark etmeyen hakem veya diğer görevlilerin durumudur. Sanıyorum ki hiçbir şey olmamış gibi, bu hakem veya görevliler, yeniden görev alarak ‘işlerine’ başarıyla devam etmektedirler.

Yazının başlığında ‘Hepsi Bu Kadar mı?’ diye soruluyordu. Daha ne yapabilirlerdi ki?

Öneri

Özellikle açık yarışmalarda, yaş grubunun yeterlik listesi oluşturmada önceliğinin olmadığı etkinliklerde, yaş grubu düzenlemesi yerine kuvvet puanına dayalı grupların oluşması, eşlendirmede ölçüt olarak kullanılması, her zaman önerilir.

Yaş grubu düzenlemesi pozitif ayrıcalık oluşması, yarışma çeşitliliği sağlanması gibi temel nedenlere dayalı olarak yapılabilmektedir. Kuvvet puanı olmayan oyuncuların çoğunlukta olduğu günlerde, kategori oluşturulurken, yaş grubuna dayalı kategorilerin tercih edildiği bilinir. Bu gün kuvvet puanlı oyuncu sayısı hayli artmışken, hemen her etkinlikte hâlâ yaş grubunun tercih edilir olması anlaşılır değildir.

30 Ekim 2017

IA&IO Tahsin AKTAR

Yorumlar - Yorum Yaz