Yarışma Yönergeleri Neyi Anlatır?
Yarışma Yönergeleri Neyi Anlatır?
"... yarışma yönergesi ait olduğu etkinliğin ‘kimliğidir’....Temel bilgilendirme ve koşullar yarışma yönergelerinde yer alırken, ne yazık ki, anlaşılması ve uygulanması güç maddelerde yönergelerde yer almaktadır..."
Yarışmanın özel yönergesini hazırlamak bir organizasyonun en önemli aşamalardan biridir. Yaşanılan örnekler, yönerge hazırlığında, amatör organizatörlerin sorun yaşadığını gösteriyor. Birçok organizasyonda da yönergelerin içeriği, katılımcılar için, anlaşılması güç metinler olarak ortaya çıkıyor. Yarışma yönergesi ait olduğu etkinliğin ‘kimliğidir’. Neyin nasıl yönetileceğinin yanıtları bu yazılı belgede yer alır.
Yarışmanın teknik yönünün yanında yemek, yatak, güvenlik, sağlık gibi benzeri unsurlara da yönergede yer verilebilir. Bir zaman önce bu ve benzeri başlıkların ana yönergeden çıkartılmasını, başka bir yönergede yer almasını önermiştim. ‘Uygulama Yönergesi’ bu ana fikir altında ortaya çıktı. Etkinliğin gerçekleştirilme sürecinde, yönerge duyurulduktan sonra çok önemli nedenler oluşmadığı sürece değişikliklerin yapılması önerilmez. Öyleyse, her şey, önceden doğru kurgulanarak, doğru düşünülerek yönergelere yansıtılmalıdır. Ancak, yine de yönergenin yayınlanıp duyurulmasından sonra elde edilen yeni olanaklar, değişen kurallara göre ele alınan başlıklar, otel ve ulaştırma konularında olabilecek değişiklik veya iyileştirmeler uygulama yönergesi yoluyla düzenlenebilir. Asıl yönergenin ayrılmaz bir parçası olarak ele alınacak bu yeni yönerge etkinliğin ana ve asıl temasına aykırı olmamalı, kategori, yaş düzenlemeleri, tempo ve eşlendirme yöntemi gibi asıl konuları yeniden ele almamalıdır. Yarışmanın kimliğini yansıtan ana yönergeden ayrı olan böylesi ek yönergelerin ana yönergenin bir parçası olduğu vurgusu dikkatten kaçmamalıdır.
Katılımcılar, yarışma boyunca ne tür teknik ve yaşamsal konularla karşılaşacaklarını yarışma yönergelerinden öğrenirler. Hakem ve organizasyon/yarışma yöneticileri de bu yönergeye bakarak neyi nasıl uygulayacaklarını planlarlar. Öyleyse yarışma yönergeleri bir etkinliğin kimliğini yansıtmaktan öte başka işlevler de üstlenmiş olur.
Yarışmanın özel yönergesini hazırlamak bir organizasyonun en önemli aşamalardan biridir. Yaşanılan örnekler, yönerge hazırlığında, amatör organizatörlerin sorun yaşadığını gösteriyor. Birçok organizasyonda da yönergelerin içeriği, katılımcılar için, anlaşılması güç metinler olarak ortaya çıkıyor. Yarışma yönergesi ait olduğu etkinliğin ‘kimliğidir’. Neyin nasıl yönetileceğinin yanıtları bu yazılı belgede yer alır. Yarışmanın teknik yönünün yanında yemek, yatak, güvenlik, sağlık gibi benzeri unsurlara da yönergede yer verilebilir. Bir zaman önce bu ve benzeri başlıkların ana yönergeden çıkartılmasını, başka bir yönergede yer almasını önermiştim. ‘Uygulama Yönergesi’ bu ana fikir altında ortaya çıktı. Etkinliğin gerçekleştirilme sürecinde, yönerge duyurulduktan sonra çok önemli nedenler oluşmadığı sürece değişikliklerin yapılması önerilmez. Öyleyse, her şey, önceden doğru kurgulanarak, doğru düşünülerek yönergelere yansıtılmalıdır. Ancak, yine de yönergenin yayınlanıp duyurulmasından sonra elde edilen yeni olanaklar, değişen kurallara göre ele alınan başlıklar, otel ve ulaştırma konularında olabilecek değişiklik veya iyileştirmeler uygulama yönergesi yoluyla düzenlenebilir. Asıl yönergenin ayrılmaz bir parçası olarak ele alınacak bu yeni yönerge etkinliğin ana ve asıl temasına aykırı olmamalı, kategori, yaş düzenlemeleri, tempo ve eşlendirme yöntemi gibi asıl konuları yeniden ele almamalıdır. Yarışmanın kimliğini yansıtan ana yönergeden ayrı olan böylesi ek yönergelerin ana yönergenin bir parçası olduğu vurgusu dikkatten kaçmamalıdır.
Katılımcılar, yarışma boyunca ne tür teknik ve yaşamsal konularla karşılaşacaklarını yarışma yönergelerinden öğrenirler. Hakem ve organizasyon/yarışma yöneticileri de bu yönergeye bakarak neyi nasıl uygulayacaklarını planlarlar. Öyleyse yarışma yönergeleri bir etkinliğin kimliğini yansıtmaktan öte başka işlevler de üstlenmiş olur.
Temel bilgilendirme ve koşullar yarışma yönergelerinde yer alırken, ne yazık ki, anlaşılması ve uygulanması güç maddelerde yönergelerde yer almaktadır. Temel alınan koşulu zayıflatacak yeni ve yan koşullar asla olmamalıdır. Böylesi seçimler asıl koşulu zayıflattığından, uygulanacak asıl koşula gerek kalmayacaktır. Hakemlerin, her koşulda satrancın kuralları öncelikli olmak üzere, yönerge hükümlerinin ilgili maddelerini tam ve eksiksiz olarak uygulamakla görevli oldukları da gözden kaçırılmamalıdır.
Yönergeler işi düzenlemek için olmalı, işi yokuşa sürecek bir yapıya bürünmemelidir. Tünel varken yokuşu tırmanma önerilmemelidir.
Yarışmanın kimliğini yansıtan yönergelere bir göz atalım
2016 İstanbul Açık Turnuvasına ait yarışma yönergesinde göze çarpan sıkıntılı maddeler var. Oyuncular rating derecelerine göre kategorize ediliyor (bu kategori oluşturmak için önerilen en önemli ölçüttür). Kategorilerden biri, ek katılım bedeli ödenerek her kese açık bir kategori haline getirilmiş. Başta tercih edilen rating sınırlamasına yönelik kategori bu tercihle anlamını yitirmiştir. Aynı tercihin başka etkinliklerde de yapıldığını görebiliriz. Yanlış ve neye hizmet ettiğinin anlaşılmadığı bir uygulamadır.
2016 İstanbul Açık Turnuva yönergesinde FIDE Kurallarının 11.3.b maddesinin uygulamasına yer verilmiş (cep telefonu ve benzeri elektronik cihazları bulundurmanın yasaklandığı madde). Madde uygulanacak iki ayrı koşulu ortaya koyar. Bu tür cihazları bulundurmak yasaktır veya tamamen kapalı olarak çanta içinde taşınabilecektir. (İkinci tercihin bir kural maddesi olmayıp FIDE tarafından bazı yarışmalar için önerildiğini unutmadan.) Yönergede bu ayrım yapılmayarak önce yasaktır denilmiş sonra da çanta içinde taşınabileceği belirtilmiştir. Hakem hangisini uygulayacaktır, oyuncular hangi koşula uyacaklardır? Çok çetrefilli ve uygulama güçlüğü olan konulardan biri cep telefonu ve diğer iletişim cihazlarının bulundurulmasına yönelik bu kural maddesinin nasıl uygulanacağına, yönergede bunlardan birine yer verilerek, önerildiği gibi, uygulama yönergesinde de uygulamanın nasıl olacağına yer verilmeliydi.
Benzer ve daha vahim bir durum 2016 Çubuk Uluslararası Turnuvasında uygulandı. “… Madde 11.3. b uygulanır…” denilerek konu adeta geçiştirilmiştir. Başhakem acaba nasıl bir uygulama yaptı merak ediyorum doğrusu. Hakemlerin, yönergeler yoluyla uygulamalarında tek ve tartışmasız davranacakları maddelere yer verilmediğinde, uygulamalarının tartışılması kaçınılmazdır.
Kural koyucunun, artık, FIDE Kurallarında ‘Geç Kalma’ olgusundan vaz geçme eğiliminde olduğunu ilgili maddenin ‘ruhunda’, yazılışında görüyoruz (madde 6.7.a-b). Oyuncuların geç kalma algısından arındırılması yeğleniyor. Bu nedenle de “… hükmen yenik sayılma süresi…” kavramı geliştirilmişken yönergelerde hala geç kalma süresi denilmesi anlaşılır değildir. Bu maddeye de pek çok yönergede rastlamak olanaklı.
‘İl Birinciliği’ ana başlığı altında yapılan yarışmaların yönergelerinde yine çarpıcı bir maddeye rastlarız. Uygulayıcılara izleme ve uygulama güçlüğü yaratan, oyuncuların oyun güçlerini artıracak, yarışmalara katılımlarıyla ayrı bir renk katacak olması bakımından anlamlı görülmeyen bir maddeden söz ediyorum. Oyuncular birden fazla ilde yarışmaya katılamıyorlar. Katılırlarsa Türkiye Birinciliğine katılma haklarını yitiriyorlar. Neden? Çünkü il birincilerine başkaca olanaklar tanınıyor da ondan. Hâlbuki yönerge yoluyla, ayrıcalıklı faydalardan yararlanma engeli konulabilir, böylece oyunculara diğer illerdeki yarışmaya katılma kısıtlaması konulmaz.
2016 Yıldızlar Türkiye Şampiyonası yarışma yönergesinde göze çarpan teknik anlamdaki yanlışlıklara değinelim. Oyuncuların, yaş sınırlamasına göre hangi kategoride oynayabilecekleri bir çizelge halinde sıralanmışken, 18 yaş kategorisinde eşlendirme yapılamayacak kadar az sayıda oyuncu bulunması durumunda 17 yaş oyuncularıyla eşlendirilecekleri hükmüne yer verilmiş olmasını ‘şanssızlık’ olarak nitelendirebilir miyiz? Çünkü bir alt yaş kategorisinde oynamaya izin verilemez. Birleştirilen Kategoriler ve Haklar başlıklı yazıda benzer konuların nasıl düzenleneceğine değinilmişti. Yine aynı yönergede, oyuncuların katılım hakları sıralanıyor. Temel ölçüt il birinciliğine katılmış olmayı öne çıkartırken farklı ve yüksek miktarda katkı payı ödenerek bütün ölçütler bir kenara itilmiştir. Bu yolla Türkiye yarışmasına katılmaya izin verilmesine şansızlık diyemeyeceğim. Çünkü il birinciliğine katılarak Türkiye yarışmasına gelmek oyunculara bir statü kazandırıyor. Bedel ödeyerek statü elde edilir mi?
2017 Hızlı Satranç Şampiyonası yönergesine bakalım (yönergenin başlığına bakarsanız hangi yıla ait olduğu konusunda çelişkiyi de görürsünüz). Yönergede, “… Ek A.4’deki Hızlı Satranç Kuralları uygulanır…” deniliyor. Anlıyoruz ki bir hakem üç masadan çok masada görev yapacak. Böyle öngörülüyor. Pratikte böyle düşünülse de, EK A.3 maddesine göre, buradaki koşullar oluşursa hakemler ne yapacak, ne uygulayacaklar, yönergeyi oluşturanlar bunu düşündüler mi? Yönergede olası durumlar karşısında hakemleri koruyacak bir düzenlemenin yapılması doğru olmaz mıydı? Hızlı Satranç etkinliklerinde geç girişler yoluyla yeni oyuncuların yarışmaya alınması önerilmez. Neden mi? Bu sorunun yanıtını madde A.3.a’da bulabilirsiniz. Bu yarışmada ikinci tur eşlendirmesi duyuruluncaya kadar yeni oyuncu alınabilmektedir. Olası durumda, birinci turda, A.3.a hükümlerini uygulamak gerekirse, sonrada, ikinci turda geç girişlere izin vererek bu kez olası A.4 hükümleri nasıl uygulanacaktır? Böyle bir uygulama kurallara aykırı olacaktır.
2017 Yıldırım Satranç Şampiyonası yönergesinde de benzer sıkıntılı maddeleri görürüz. Yönergede “…EK B.4’e göre, Ek A.4’deki Hızlı Satranç Kuralları uygulanır…” denilmiştir. Burada da Hızlı satranç yönergesindekine benzer bir durum var. Bu yarışmada da ikinci tur eşlendirmesi duyuruluncaya kadar listeye oyuncu eklenebiliyor. Hiç ama hiç önermiyorum (nedenleri önceki örnekte sayıldı). Madde 11.3.b’nin bu yarışmada uygulama koşulu tam olarak belirtilmiş. Cep telefonu ve benzeri elektronik cihazların bulundurulması yasak. Yasak da organizatörler bunu nasıl sağlayacak, başhakemle birlikte nasıl bir önlem alacak bu düşünülmüş müdür? Düşünülüp planlandıysa aynı salonda aynı tarihlerde gerçekleştirilecek olan Hızlı Satranç Şampiyonasında neden aynı yasak uygulanmamaktadır?
Yönergelerde başvuruların bir sayıyla sınırlandırılması işin başından sorun yaratacak bir maddedir. Bu açık turnuvalar için uygulanamayacak bir seçenektir. “…katılım 150 oyuncuyla sınırlıdır…” denilmesi turnuvayı ‘kapalı’ turnuva konumuna kavuşturur. Organizatörler bunun farkında mıdır? Ama gerçekte kapalı turnuvalar genellikle rating, unvan, davet, seçilmişlik, yaş, veteran, kadın gibi koşullarla, bu tercihlerin kullanılmasıyla, sınırlandırılmasıyla olur. Bunun yanında bir de bireysel yarışmalarda başvuru yedeği uygulamasına yer verilir ki bir faciadır. Antrenör yedek sınıflamasındaki oyuncularını yarışma yerine getirecek, kayıt olduğu halde gelmeyenlerin yerine asıl listeye girebilmek için bekleyecek, ama sıra gelmediği için tekrar evlerine dönecekler. Olacak şey midir bu?
Bu ve benzeri örnekleri, farklı yönergeleri ele alarak, çoğaltmak olanaklı.
Bir yönergede hangi başlıklar yer almalıdır?
Temel olarak hedef oyuncular için açık, anlaşılır ve uygulanabilir bölümlere yer vermek esas olmalıdır. Temel konularda yapılan tercihler (hükmen yenik sayılma süresi, anlaşmalı beraberlik uygulaması, cep telefonu yasağı uygulaması gibi) benzer ve statü kazandıracak etkinliklerde (Türkiye yarışmaları) aynı ve şablon cümlelerle ele alınarak yerleşik bir algı oluşturulmalıdır.
- Yapılacak olan organizasyonun hangi hedef kitleye sesleneceğini bilmek önemlidir. Her yaşta her oyuncuya seslenen etkinlikler olduğu gibi, belli kategorilerde sadece davetli veya seçilmiş oyuncular için yapılacak etkinlikler de olabilecektir.
- Etkinliğin temel yapısını sağlayan bir üst yönerge varsa (genel etkinlik yönergesi, uygulamaya yönelik yönergeler gibi) orada var olan hüküm ve uyarılara, etkinliği tanımlayan diğer koşullara aykırı olmayacak bir yapı kurulmalıdır.
- Organizasyonun dayandığı temel esaslara yer verilir.
- Katılım hakları ve başvuru yöntemiyle sürelerine yer verilir.
- Kayıt kontrol işlemlerinin yeri ve süresi belirtilir.
- Eşlendirme hangi sisteme göre yapılacak, oyunlar hangi sürede (tempoda) oynanacak başta belli olmalıdır (Hızlıoyun bitiş, 90 dakika eklemeli tempo gibi).
- Eşitlikler nasıl bozulur? Kullanılacak yöntemler sırayla yer almalıdır. FIDE yarışma kurallarında olmayan ve eşlendirme sisteminin temel mantığı ve ilkelerine ters sistemler kullanılmamalıdır.
- İtiraz Kurulu oluşturulacak mı yoksa başhakemin kararı son karar mıdır? Yönerge yoluyla düzenlenmelidir.
- Geç girişlere olanak tanınıyor mu, tanınıyorsa ölçütleri belirtilir.
- Değerlendirme ölçütleri ve kazanılacak hakların neler olacağı yönergede mutlaka yer almalıdır.
- Etkinlik uygulama takvimi; tur, gün ve saatlerinin belirtildiği program yer alır.
- İtiraz süresi, sonuçların duyurulması, eşlendirme zamanı, takım yarışmaları için maça çıkış listelerinin teslimi gibi bilgilere ve sürelere uygulama takvimi içerisinde yer verilir.
- Hükmen yenik sayılma süresi, anlaşmalı beraberlik istemine ilişkin hamle kısıtlamaları, kıyafet sınırlandırması (genellikle takım etkinlikleri için), başhakem veya organizasyon yöneticilerine tanınan özel yetkiler ‘Özel Bildirimler’ başlığı altında ele alınabilir.
- Cep telefonu kısıtlamasına ilişkin uyarılar ve uygulama biçimine yer verilir.
- Oyunculara verilecek ödüllerin neler olduğu, varsa paylaşılabilecek ödüllerin paylaşma yöntemi, yine varsa özel ödüllerin neler olduğu ve kaynağı belirtilir.
- Katılımcılara (varsa) verilebilecek özel ödemeler, (ulaşım ve konaklama desteği gibi) başvuru ve davet belgeleri, özürsüz katılım hakkı gibi konulardaki açıklamalar katılımcılara duyurulur.
- Konaklama ve ulaşım (transfer) olanağı sağlanacaksa, kişi başı bedeller, alternatif olanaklar olacaksa, önerilebilecek adreslere yer verilir.
Karikatür: Duru Çiftçi. KOZVAK Başkanı / Berlin-Almanya da halk oylaması birincisi
22 Eylül 2016
IA&IO Tahsin AKTAR
IA&IO Tahsin AKTAR
Yorumlar - Yorum Yaz
