Sıra Kimde?
Sıra Kimde?
Oyunun ‘derhal’ ne zaman bittiğini oyuncularla birlikte hakem de anlayamamıştı.
Oyunun ‘derhal’ ne zaman bittiğini oyuncularla birlikte hakem de anlayamamıştı.
90 dakika ve ilk hamleden itibaren 30 saniye eklemeli tempoyla oynanan bir oyunda, beyaz taşlarla oynayan oyuncu zaman sıkışmasındayken 48. hamlesini yapmadan önce rakibine ‘beraberlik’ önerir. Siyah taşlarla oynayan oyuncu yapacağı hamleyi görmek istediğini rakibine bildirir. Beyaz taşlarla oynayan oyuncu 48. Ae6 oynayarak rakibinin saatini çalıştırır. Siyah taşlarla oynayan oyuncu satranç saatini durdurarak beraberlik önerisini kabul ettiğini rakibine bildirir. Oyun bu sonuçla biter. ( ½ - ½ )
Beyaz taşlarla oynayan oyuncunun antrenörü, oyunu incelediğinde, Ae6 hamlesinin mat hamlesi olduğunu bu nedenle oyunun beraberlikle bitmemesi gerektiğini itiraz süresi içinde hakeme bildirir. Hakem her koşulda antrenörün istemini yerine getirerek notasyon kağıtlarını satranç tahtasında incelediğinde, mat hamlesini şaşkınlıkla görür. Ancak oyuncuların aralarında anlaşarak beraberlik yaptıklarını, oyunun bu aşamada derhal sona erdiğini bildirerek itirazı geri çevirir. Oyunun sonucunu tescil eder. ( ½ - ½ )
Örnek olayın gelişiminde, , itirazı değerlendiren hakemin kuralı uygulaması bakımından ciddi hatalı bir karar verdiğini görüyoruz. Beşinci maddede ele alınan ‘Oyunun Sonuçlanması’ bu örnek olayda dikkatlice irdelenmesi gereken ana başlıktır.
Hakemin uygulaması
Hakem masada oyunun sonucunu aldığında, tahtadaki son konumun bozulmuş, taşların düzeltilmiş olabileceğini düşünebiliriz. Buradan hareketle sonraki gelişmeleri anlamaya çalışacağız. Oyuncular aralarında anlaşarak oyunu berabere bitirdiklerinde hakem için hiçbir sorun yoktur o sırada. Her şey olağan seyrinde yürümektedir.
Antrenörün, oyun bittikten sonra, oyunun sonucuna yaptığı itirazı, hakem, kuralların 8.7 maddesi uyarınca (imzalanmış sonuçlar yanlış yazılmış olsa bile, hakem başka bir karar vermedikçe sonuçlar geçerli sayılacaktır) ‘başka bir karar vererek’ incelemeye değer bulması doğru bir uygulamadır. Hakem notasyon kağıtlarını satranç tahtasında inceleyerek değerlendirmiştir. Ancak, hakem bu değerlendirmeyi yaptığında, notasyon kağıdındaki hamlelere göre Ae6 hamlesiyle oyunun bitişini dikkate almayarak, oyuncuların aralarında anlaşarak oyunu bitirmiş olmalarını anlamlı bulmuştur.
Antrenörün, oyun bittikten sonra, oyunun sonucuna yaptığı itirazı, hakem, kuralların 8.7 maddesi uyarınca (imzalanmış sonuçlar yanlış yazılmış olsa bile, hakem başka bir karar vermedikçe sonuçlar geçerli sayılacaktır) ‘başka bir karar vererek’ incelemeye değer bulması doğru bir uygulamadır. Hakem notasyon kağıtlarını satranç tahtasında inceleyerek değerlendirmiştir. Ancak, hakem bu değerlendirmeyi yaptığında, notasyon kağıdındaki hamlelere göre Ae6 hamlesiyle oyunun bitişini dikkate almayarak, oyuncuların aralarında anlaşarak oyunu bitirmiş olmalarını anlamlı bulmuştur.
Hakemin uygulaması nasıl olmalıydı?
Kural şöyle yazılmıştır: Madde 5.1.1 “Oyun, rakibini, mat yapan oyuncu tarafından kazanılır.” İlk olarak ele alınan madde kesin kazancı belirleyen mat sonucunu anlatan kısımdır. Diğer kazanç sonuçları daha sonra sırayla yer almıştır. Sonrasında da beraberliklerle oyunun sonuçlanması anlatılır. Dikkat edilirse oyuncuların aralarında anlaşmaları oyun sırasında ortaya çıkan pozisyon gereği (pat ve ölü konum) kesin beraberlik sonuçlarından biri değildir ve en sonda anlatılmaktadır (madde 5.2.3).
Madde 5.1.1 anlamı itibariyle satranç oyununda yegâne amaçlarından biridir. Oyunun doğası ve amaçları bakımından da madde 1.2’de mat yapmanın asıl amaç olduğuna yer verilmiştir. Maddenin bu yapısından vaz geçilemez. Uygulamada mutlak öne alınması gereken bir ruh vardır. Örnek olay senaryosunda bu ruhu ararken, kuralın uygulamasında şüphesiz ki maddenin yazılışındaki sıraya göre karar verilmeyecektir. Her iki olayın gerçekleşme sırası gözetilecektir.
Bu nedenle;
- Verilen son karar kuralın anlamı ve ruhuna göre yanlıştır.
- Oyuncuların aralarında anlaşarak oyunun berabere bitirilmesi yönündeki karar bozulmalıydı.
- Kurala göre, tahtada yapılmış geçerli bir hamleyle oluşmuş mat pozisyonu varken, oyunun mat ile sonuçlanması gerekecektir.
- Hakem, yaptığı inceleme sonunda bu ince ayrıntıyı mutlaka dikkate almalıydı.
- Hakem, antrenörün başvurusunu, maddeler 8.7 ve 11.10’dan aldığı güçle geçerli sayarak madde 5.1.1 uyarınca oyunu mat ile sonuçlandırmalıydı.
- Olayın gerçekleşme sırasına göre, geçerli mat hamlesi oyuncuların aralarında anlaşmalarından öncedir.
Hakemin söylemi de yanlıştır. Oyuncuların aralarında anlaşarak beraberlik yapmaları sonunda oyunun bu aşamada ‘derhal’ sona ermediği son derece açıktır. Ae6 hamlesinin yapılmasıyla oyun ‘derhal sona ermiştir’. Tahtada geçerli bir mat oluşmuşken, oyuncuların aralarında anlaşarak beraberlik yapmaları kuşkuyla karşılanması gerekecektir. Oyuncuların bu tutumlarının, gerekirse, başka kural maddeleri de gözetilerek farklı uygulamalarla da değerlendirilmelidir.
6 Şubat 2018
IA&IO Tahsin AKTAR
Yorumlar - Yorum Yaz
