Kaza
Kaza!
Kontrolde her iki oyuncunun da aynı hamle sayısında olduğu görülmelidir.
Oyuncunun adı, unvanı, kuvvet puanı ne olursa olsun ‘kaza’ yapabiliyor. Yapılan bu kaza hatayla birleştiğinde, bazen oyunu kaybettirebiliyor da. Tahta üzerinde yapılan kötü hamleden dolayı oluşan kazadan söz etmiyoruz. Dikkatsizlik veya başka yan etmenler karşısında notasyon yazımında oluşan kazadan söz ediyoruz. Notasyon yazımında oluşan hatalar her yaşta ve her düzeyde oyuncunun kabusu olabilmektedir.
2017 yılı. Cebelitarık Ustalar Turnuvası. Asıl süre 90 dakika. 40. hamleden sonra 30 dakika ekleniyor. İlk hamleden itibaren de 30 saniye eklemeli tempo uygulanıyor.
İkinci tur. GM Vassily Ivanchuk (UKR) ile GM Ori Kobo (ISR) eşleşmesi. İlk zaman kontrolü yaklaştığında GM Ivanchuk kazanma yolunda emin hamleler yapıyor. 40. hamlesini tamamlayan GM Ivanchuk bayrağı düşmesine karşın rahat. İlk zaman kontrolünü geçti çünkü. Fakat o da ne? Hakem aynı düşüncede değil. Hakem, GM Ivanchuk’un yaptığı son hamlenin 39. hamle olduğunu söyleyerek oyunun sonucunu belirliyor. GM Ivanchuk zamandan kaybediyor.
Oyuncu şaşkınlığını gizleyemiyor. “Neden?” diyor sürekli, “Neden?” Notasyon kağıdında 40. hamlesini yazdığını gösteriyor hakeme ve rakibine. Notasyon kağıdındaki 24. hamleyi işaret ediyor hakem. O satırda hamle yazılmamış. GM Ivanchuk oynadığı 24. hamlesini notasyon kağıdına 25. hamle olarak yazmıştı çünkü. Bu nedenle zamandan kaybettiğini anlamıştı.
Bu konudaki kural da şöyle:
“Madde 8.1.1: Oyun boyunca her oyuncu, kendi hamlelerini ve rakibinin hamlelerini, cebirsel notasyonla (bkz. Ek-C) doğru biçimde hamle hamle ve olabildiğince açık ve okunaklı olarak yarışmaya ait ‘notasyon kağıdına’ yazacaktır.”
Bu talihsiz durum, bu kaza önlenebilir miydi?
Önlenebilirdi tabi ki. Hakemler, belirli aralıklarla, notasyon kağıtlarındaki hamle sayılarıyla saatlerdeki göstergeleri kaydederler. Bu, prensip olmuştur artık. Kontrolde her iki oyuncunun da aynı hamle sayısında olduğu görülmelidir. Bir farklılık varsa oyun daha fazla ilerlemeden bu farklılığın nedeni araştırılarak eksiklik veya fazladan hamle yazımı giderilmelidir. Her kontrolde hamle sayılarının aynı olduğu mutlaka görülmelidir. Kural maddesi 8.5.3 de buna uygundur aslında.
Oyun sırasında yapılacak bu kontroller önceden planlanmış zaman aralıklarında gerçekleştirilir. Başlangıçta daha sık zaman aralığı tercih edilirken, bir süre sonra biraz daha uzun zaman aralığı seçilebilir. Bu kontrollerden amaç, salt, masadaki oyunun bozulması, notasyon kağıtlarındaki eksikliğin giderilmesi ya da saatlerde oluşacak elektronik hatalara karşı saat verilerinin saklanmasına yönelik değildir.
Bu kontroller sırasında hakemlerin, kurallarda yer verildiği gibi,
- Yarışmayla en iyi şekilde ilgilenmesini,
- Yarışma sürecinin ilerleyişini,
- Oyunları gözleyerek oyuncuların zaman sıkışıklı yaşamaları durumunda alabileceği önlemleri tasarlamalarına,
- Ortaya çıkabilecek işlemsizliği, durağanlıktan oluşan tembelliğin giderilmesine
olanak sağlar.
Yaşanılan olayda ortaya çıkan durumu, masaların belli aralıklarla kontrol edilmesiyle sürecin kayıt altına alınmasından ayrı düşünebiliriz. Hakem eksik yazılan hamleler için her zaman oyuncuları uyaracaktır. Hiç şüphesiz madde 8.1.3 ve 8.1.4’ü gözeterek. Yaşanılan, tek başına GM Ivanchuk’un dikkatsizliği mi? Yoksa eksik yazımı görmeyen hakemin de bu sonuçta etkisi yok mu? Bence var.
Hakem;
- GM Ivanchuk'un 24. hamlesindeki eksik yazımı görebilseydi,
- Oyuncuyu zamanında uyarabilseydi,
- Eksikliğin tamamlanmasını sağlayabilseydi,
GM Ivanchuk bu talihsizliği yaşamamış olacaktı.
Oyuncuların böylesi hatalara düşmemesi için notasyon kağıtlarının sütunlarının da eşit sayıda satırdan oluşması gerekir. Ayrıca, her sütunun, 20-25-30-40 gibi ‘keskin kenarlı’ satır sayısına sahip olması hep önerilmiştir. Satır sayılarının 23-32-43 gibi değerlerde olmasının oyuncuların algısını değiştireceği unutulmamalıdır.
Haber kaynağı: ‘FIDE Arbiters Magazine’ Ocak 2018/ Metin, kaynaktan edinilen haber üzerine oluşturulmuştur.
21 Şubat 2018
IA&IO Tahsin AKTAR
Yorumlar - Yorum Yaz
