Yasaklanmış Eşlendirme
Yasaklanmış Eşlendirme (Forbidden Pairing)
‘Eşlendirmede Kısıtlama’
Aynı ilin kulüpleri belli turdan sonra gerektiğinde eşlendirilmez.
Satranç ligleri sırasında aynı ilin takımlarının son turda eşlendirilmeyeceği konusu dile getirildi. Böyle bir uygulamanın varlığından haberdar değiliz. Gerçekten böyle bir uygulama yapılabilir mi, hakemler eşlendirmeye müdahale edebilir mi?
Konuyu, ilgi uyandırsın diye ‘Yasaklanmış Eşlendirme’ başlığıyla ele almayı yeğledim. Böyle de anlamlandırılabilir ama yasak kavramı bana her zaman itici gelmiştir. Yaygın kullanımıyla ‘Eşlendirmede Kısıtlama’ denilmesini daha doğru buluyorum.
Evet. Kısa yoldan söyleyeyim. Eşlendirme yazılımları hakemlere yardımcı olmak içindir. Hakemler, gerektiğinde, eşlendirme kurallarından ayrılmadan yazılımın ortaya çıkardığı veya çıkaracağı eşlendirme listesine müdahale edebilir. Aynı ilin takımlarını son turda eşlendirmemek de buna dahildir.
FIDE pek çok alanda düzenleme yapmıştır. Yapılan her düzey yarışmada uygulamaların benzer olması gerekir. Üye federasyonlar arasında uygulama birliği de bu yolla sağlanır. Bu düzenlemelerin biri ‘FIDE İsviçre Sistemi Eşlendirme Kuralları’dır. (FIDE Swiss Rules) Sitemizde yer verdiğim 'Eşlendirme ve Eşitlik Bozma Sistemleri' kitabında, kurallar metniyle sistemin tüm ayrıntıları ele alınırken farklı eşlendirme yolları da anlatılmıştır.
‘FIDE Yarışma Kuralları’da (Competition Rules) yarışmayı düzenleyecek kurallar dizinini ele alır. Eşlendirmeden eşitliklerin nasıl bozulacağına ve hatta konaklamaya varıncaya değin uyulacak kurallar anlatılır. ‘Satranç Etkinlikleri Yarışma Kuralları’ kitabında söz konusu alanlardaki düzenlemelere ulaşmak olanaklı.
Soruda dile getirilen durum yarışma kuralları kapsamında düzenlenmiş bir uygulamadır. Kural şöyle: “Eşlendirmede herhangi bir şekilde kısıtlamalar uygulanacaksa (aynı kulüp, ülke veya federasyonda yer alan oyuncular, olanaklıysa, örneğin son üç turda karşılaşmayacaklarsa), bu durum oyunculara olabildiğince en kısa zamanda, en azından ilk turun başlangıcından önce duyurulmalıdır.”
Uygulama
Kuralın dilinde oyunculardan söz edilmekledir. Soruda kulüpler için ele alınış biçimine değinildiğinden, bunun kulüpler için de uygulanabileceğini anlamak gerekir. Aynı ülkenin veya aynı ilin kulüpleri olası sakıncaları ortadan kaldırmak amacıyla belli turdan sonra gerektiğinde eşlendirilmeyecektir. Yarışma sonunda aynı ülke veya aynı ilin birden çok kulübü;
- Küme düşme hattında olabilir,
- Şampiyona derecesine girmeye yakın olabilir,
- Olası bir nitelik ya da yeterlik listesine girme mücadelesi yapıyor olabilir,
- Bu kulüplerin böylesi bir sıralamayla ilişkileri olmasa da alacakları sonuçların rakipleri için anlamlı olacağı durumlar olabilir,
- Eşlendirilmeleri zorunlu durumları da başhakem görmelidir. (Aynı puanda iki takım veya oyuncu varsa, derece için eşlendirilmeleri zorunluysa...)
Olası bu durumlardan kaçınmak içindir ki eşlendirmede bu yönde kısıtlamalara gidilebilir. Bu olasılık üzerine de, teknik toplantıda katılan kulüplere olası uygulamanın yapılabileceği bilgisi verilmelidir. Uygulamaya karar verildiğinde de eşlendirme yapıldıktan sonra tur öncesi kulüpler bilgilendirilmelidir.
- Her tur sonunda elde edilen verilere göre yapılan yeni eşlendirme, yeni eşlendirme listesi duyurulmadan önce, başhakem tarafından kontrol edilir.
- Yapılan kontrollerde olası sonuçlar görülmüşse eşlendirmeden vazgeçilir.
- Aynı ülkenin veya aynı ilin kulüplerinin eşlendirilmeyeceği önlemler alınarak yeni eşlendirme yapılır.
- Bu işlemin kaç tur boyunca gerçekleşeceğine başhakem karar verir. (Örneğin son tur, son iki-üç tur…)
- Sayılan olası durumların gerçekleşmeyeceği bir eşlendirme için de kısıtlama yapıp yapmamaya yine başhakem karar verir.
Dini inanış temeli öne çıkarılarak da eşlendirmede kısıtlama yapılabilir.
Başka kısıtlama nedenleri de olabilecektir.
Bazı yarışmaların yönergesinde yer verilerek de aynı ülke, aynı ilin takımlarının veya oyuncularının eşlendirilmeyeceğine organizasyon karar vermiş olabilir. Eşlendirme bireysel yapılır ama sonuçları ülke adına kaydedilebilecektir. Bu durumda ilk turdan önce böylesi oyuncular için birbirlerine karşı kısıtlama uygulanır.
Dini inanış temeli öne çıkarılarak da eşlendirmede kısıtlama yapılabilir. Kurallarda veya yarışma yönergesinde böylesi bir gerekçeye yer verilmese de yarışma geleneği kapsamında değerlendirilir. Teknik toplantıda, birinci tur eşlendirmesi yapılmadan önce, böyle bir başvuru olursa başhakem bunu dikkate almalıdır. Başvurunun ülke veya kulüp yöneticisi tarafından yapılması gereğini vurgulamakta yarar var. Yaşanılan örneklerde İran ve bazı Arap ülkelerinin İsrail takımıyla veya İsrailli oyuncularla oynamak istemediklerine rastlanmıştı.
5 Ağustos 2018
IA&IO Tahsin AKTAR
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Sorunun kaynağını oluşturan 2018 Birinci Lig maçlarının çapraz tablosu üzerinden bir inceleme yaptım. Eşlendirme yazılımının veri kaynağı elde olsa buradan daha net karşılaştırma yapma olanağı doğabilecekti. 8. turdan itibaren kısıtlanmış eşlendirme uygulaması yapılabilirdi. 8 ve 9. turların eşlendirmesinde Karaman ilinin iki takımı eşlendirilmemiş olacak, bu durumda farklı bir eşlendirme listesi ortaya çıkacaktı.
Yöneltilen soruda değinilmiş olmakla birlikte: 9. turda, düşme çizgisinde olan iki takımın maçında ikinci masada hükmen kazanç bir sonuç alınmışken, kalan masalarda anlaşmalı beraberlik yapılmış olması, bunun üzerine de Masterler Kulübünün küme düşmesi ‘garip’ olmakla birlikte bu konuda yapılan değerlendirmelere hiç girmeyeceğim.
Yorumlar - Yorum Yaz
