Şah - Mat
Şah - Mat
Sırmalı kokart nasıl hak edilir?
90 dakika her hamlede 30 saniye eklemeli tempoyla oynanan bir oyun. Hamleler şöyle gelişiyor: 64. Vg5 Vxe4 65. Fxd4+ Vxe1++ Hakem mat kararını onaylıyor. (0-1)Ancak beyaz taşlarla oynayan oyuncu aynı hamlede kendisinin ‘şah’ dediğini, rakibinin böyle bir hamle yapamayacağını söylese de bu itirazı çözüm getirmiyor. Hakem kararını uyguluyor. Oyuncu kuralı öğrenmek istediğinde, hakem: “Rakibinizin yaptığı Vxe1 hamlesi geçerli bir hamledir. Bu hamlenin yapılmasını engelleyen bir durum yoktur.” diyor. Hakemin otoritesine güvenen oyuncu sonucu kabulleniyor.
Federasyon bu maçın sonucunu tescil ederken maçın hakemine de ‘sırmalı bir kokart’ armağan ediyor.
Durum
Hakemin bu kararı doğru mudur? Oyuncu itirazında haklı mıdır? Hakem kararını verirken hangi kural maddesini öne almıştı? Soruları çoğaltarak bir anlayışa ulaşabiliriz belki ama kesin olarak ortada hatalı bir karar var. Diyagrama baktığımızda, ayrıca, bu hatalı kararın oyunun sonucunu da etkilemiş olduğunu açıklıkla görürürz.
Hatalı kararın ardındaki kuralları görmeye çalışacağız. Olayın çözümlemesinde madde 3 (Taşların Hareketleri), madde 4 (Taşların Hareket Ettirilmesi) ve madde 5 (Oyunun Sonuçlanması) ele alınacak. Asıl dikkat çekilecek madde hiç şüphesiz beşinci madde olacak.
Uygulama
Hakemin, beyaz taşlarla oynayan oyuncuyla olan iletişimindeki söyleminde, salt beşinci maddenin hükümlerini öne aldığını açıklıkla anlıyoruz. Madde 5.1.1 şöyle diyor: “….. Mat konumunu yaratan hamlenin madde 3 ve maddeler 4.2-4.7’ye uygun bir hamle olması durumunda, oyun derhal sona erer.” Hüküm maddesi iki kurucu maddenin gerekliliklerini taşıyor. Madde 3 tanımlar içerir. Satranç taşlarının nasıl oynayacağını anlatır. Maddeler 4.2-4.7’de bir taşa dokunmayla ilgili tüm durumları kapsayan kuralları anlatır.
Hakemin söylemine tekrar dönelim: 65. … Vxe1 hamlesini tek başına görürsek eğer geçerli bir hamledir. Vezir taşı üçüncü maddede tanımlandığı gibi hareket etmiştir. Ayrıca oyuncu, dördüncü maddede ele alındığı biçimiyle, vezir taşına dokunarak bu taşı oynamış rakibin e1 kalesini de almıştır. Bu yönüyle yapılan hamleye ‘geçerli’ demek olanaklı gibi duruyor değil mi?
Satranç oyununun kurucu niteliğindeki temel kuralları göz ardı edilmemelidir
Madde 1.4.1 “… oyuncunun şahını tehdit altında bırakmasına, ..… izin verilmez.”, madde 3.9.1’de “ Şahın, bir ya da daha fazla rakip taşın tehdidi altında olması, kendisine şah çekildiği anlamına gelir.” şeklinde düzenlenmiş kurucu maddelerdir. Bu maddelere bakılırsa beyaz taşlarla oynayan oyuncu hakeme yaptığı itirazında haklıdır. Ne demişti oyuncu: “ Aynı hamlede ben ‘şah çektim’. Rakibim böyle bir hamle yapamaz.” Doğru söylemiş. Çözümleme bu şekildeyse hakemin hatalı karar verdiğini söylemek artık daha kolay.
Karar nasıl olmalıydı?
- Hakem siyah taşlarla oynayan oyuncunun Vxe1 hamlesini ‘geçersiz hamle’ olarak kabul etmeliydi.
- Geçersiz hamlenin gereği uygulanmalıydı,
- Siyah taşlarla oynayan oyuncunun, madde 7.5.1 hükmünden hareketle, madde 4.3.3’e göre, vezir taşıyla hamlesini yapması beklenmeliydi.
Sırmalı kokart
Şimdi şu ‘sırmalı kokart’ konusuna dönersek: Hatalı karar vererek oyunun bu haliyle bitmesini sağlayan hakemin dikkatini çekmenin, kendisini eğitmeye davet etmenin en güzel yolu bu olsa gerek.
Sırmalı kokart bekleyen başka hakem var mı?
24 Ekim 2018
Örnek olayın fikri:
IA Akif Tayfun HAZNEDAROĞLU
Senaryo ve çözümleme:
IA&IO Tahsin AKTAR
Yorumlar - Yorum Yaz
