SATRANÇ SAATİ VE HAKEMİN YARDIMI

Engelli oyuncular tuvalete giderken satranç saatini durdurabilirler mi?

Kuralların 6.11.2 maddesi oyuncuların hakemden yardım isteyecekleri zaman satranç saatini durdurabilecekleri durumu düzenler. Madde 6.11.4’te de haklı bir gerekçe aranması gerektiği ortaya konulmuştur. Satranç saatinin durdurulmasının gerekçesini her durumda hakem takdir edecektir.

Kurallar böyleyken yöneltilen soruya “Evet.” ya da “Hayır.” yanıtını verdiğimizde yeni bir kural maddesi yazmış oluruz. Kuralın bu maddesi için bu ve benzeri durumları örnek göstererek söylem geliştirmeyi doğru bulmuyorum. 12.04.2021
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

HAMLE SÖYLEME

‘Oyuncu Hamle Söylerse’ başlıklı yazınız üzerine; oyunu biten sporcu için uygulanacak ceza turnuvadan atma şeklinde olamaz mı? Ya da 1 tur eşlendirmemek gibi.

Dikkat edilirse, her zaman, hakemlerin özgürce karar vermelerine yönelik davranmışımdır. Aksi bir öneride bulunmam. Burada da, bir kısıtlama olmaması için, madde 12.9’a göre uygulanabilecek yaptırımların seçimi hakemin kararına bırakılmıştır. Yaptırımlar orantılı güçte olmalıdır. Oyunu bittiği için pasif durumda olan bir oyuncuya da buna göre davranmak gerekir. Tabi ki hakem bu oyuncuyu turnuvadan çıkarabilir ya da 1 tur eşlendirmeye almayabilir. Ancak, yazıda da belirttiğim gibi, takım yarışmalarında oyuncuyu eşlendirmeye almama yaptırımı ‘kadük’ kalabilecektir. Buna yeniden dikkat çekiyorum. 11 Nisan 2021
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------

HAMLE SÖYLEMEK YASAKTIR

‘Hamle Söylemek Yasaktır’ başlıklı yazınızda beyaz oyuncuya hakemin 1 (Bir) puan veremeyeceği yönündeki düşüncenize katılmıyorum. Maden rakip hata yaptı hakem 1 puan verebilmeli.

Çok haklısınız, buna benzer örnek senaryoların gerçekleşmesinde bile hakem 1 puan verebilir. Madde 12.9.4’e göre de oyuncunun puanını tam puana kadar artırabilir. Böyle davranmasının sorgulanacak hiçbir yanı yoktur. Bunda sorun yok. Tekrar söylüyorum ki: masada oynayarak halis 1 puan alamayan oyuncuya başka nedenlerle 1 puan verilmez, verilmemelidir. Konu budur. 30 Mart 2021

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------

10. HAMLE

Değerli hocam, ‘Ters Renkle Oyuna Başlayınca’ başlıklı yazınızda ileri sürdüğünüz görüşe katılmadığımı söylersem ayıp olur mu bilmem? “Neden katılmıyorsun?” diyeceksiniz. Masadaki gerçek durum 8. hamleyi gösteriyorsa, öncelikli durum madde 7.3’e göre uygulama yapmaktır.  

Öyleyse yeniden soruyorum. “Yapılmış 26 hamleyi nereye koyacağız?” Yanıtım bu kadar. 4 Şubat 2021
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------

SUÇ

Hocam, ‘Suç’ başlıklı yazınızda ilginç bir durum var verdiğiniz örneklerde. Melih kızıyor tahtayı dağıtıyor ve satranç saati kırılıyor. Bu duruma “… satranç saatini kırmaya yönelik kasıt olmadığından ‘mala zarar verme’ suçuyla karşılaşmayacaktır.” diyorsunuz. Kafası kızan tahtayı dağıtıp, kırıp dökerse nasıl altından kalkacağız?

Aman dikkat öyle değil! Değinilen ‘mala zarar verme’ suçu değil. Oyuncunun bu eylemiyle suçlanabileceği başka yaptırımlar olabilecektir. ‘Satranç yarışmalarının devamına engel olmak’ ya da ‘Huzursuzluk çıkarmak’ gibi suçlarla karşılaşabilecektir. 26 Ocak 2021

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------

AJURNE / GİZLİ HAMLE VE SATRANÇ SAATİ

Oyuncu gizli hamlesini yaptıktan sonra satranç saatini durdurmadan masadan kalkıp giderse hakem ne yapacak?

Satranç saatinin durdurulması oyuncunun sorumluluğunda olmakla birlikte; oyuncunun yönelttiğiniz sorudaki gibi kalkıp gitmesi gizli hamleyi yaparak işlemi tamamladığı şeklinde yorumlanabilir. Hakem de böyle düşünerek ve oyuncunun gitmiş olduğundan emin olarak satranç saatini durdurarak zarfın üzerindeki zaman bilgilerini tamamlamalıdır diye düşünüyorum. 14 Ocak 2021
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------

HIZLI SATRANÇ VE MASA SAYISI

Hocam, hızlı satrançta bir hakem 3’ten fazla masada oyun yönetiyorsa madde A.4’ün uygulanacağını bir yazınızdan biliyoruz. Yarışma yönergesinde A.4’te yer alan kuralların uygulanacağı yazıyor. Görevlendirilen hakem sayısına bakınca her hakeme görev yapacağı üç masa düşüyor. Yani bu durumda A.3 kurallarının uygulaması gerekiyor.  Başhakem nasıl bir uygulama yapacaktır? Yönergede değişiklik mi yapacaktır?

Kuralın ilgili maddesini çok doğru okumuşsunuz. Burada görevlendirilen hakem sayısı değil de salonda görev yapan hakem sayısı dikkate alınmalıdır. Başhakemin yönergenin bu maddesi üzerinde bir değişiklik yapma yetkisi de yine yarışma yönergesiyle verilir. Böyle bir yetki yoksa değişiklik yapılamaz. Ama bir yol bulması gerekir. Başhakem bazı hakemlere her tur başka görevler vererek salonda görev yapan hakem sayısını A.4’te yazan kuralları uygulayabilecek düzeye getirebilir.

Bazı hakemler 3 masada görev yaparken bazı hakemler de 3’ten çok masada oyun yönetiyor olabilir. Bu durumda kuralların A.4 maddesinin uygulanacağını belirtmek isterim.

Yarışmanın başlangıcında kuralların A.4 maddesi uygulanırken, sonraki turlarda yarışmadan ayrılan oyunculardan dolayı hakemler 3 ve daha az sayıda masada oyun yönetiyor olması durumunda kuralın başlangıçta seçildiği gibi devam edeceğini, bu yönde bir değişikliğin asla yapılmayacağını söylemeye de gerek var mı bilmem? 13 Aralık 2020

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ÖNCELİK SINIRI

Başhakemin öncelik sınırları nedir, nasıl bir fayda getirecektir?

Kişinin bir olgu karşısında sınır koyması, kendi duygularıyla ve fikirleriyle başkalarının duygu ve fikirlerini ayrı tutmasıdır. Sınırları belirlenmemiş bir yapıda her durum için aynı davranış sergilenemez.

İş ve eylemlerde, uygulamalarda davranışın kişiden kişiye farklılık göstermemesi için ‘öncelik sınırı’ yöneticiler, başhakem ve daha da önde hakem kurulu tarafından konulmalıdır. Bir araştırmadan yararlanarak, sınır koymanın başlıca kazandırabileceklerini sıralayabilirim.

• Sınır koyarak, kişi, kendisine zaman ayırarak enerjisini yükseltir. Bu yolla da doğru zamanda doğru ve etkili çalışma düzeni sağlar.
• Sınırsız bir yaklaşım, çevredekilerin, çalışanların işlerini ve sorumlulukları yüklenmek zorunda bırakır. Oluşturulan sınır stres düzeyini düşürür.
• Sınır koymanın ilişkilere yararı vardır. Daha iyi bir yönetici veya arkadaş olmada öncelik sağlar.
• Sınır koymak için, kişinin neleri hoş görebileceğini, kabullenebileceğini kararlı biçimde ve açık konuşarak anlatması gerekir.
• Yönetici, üstesinden gelebilecek gücünün olmadığı konularda ‘hayır’ diyebilmelidir. Bu tutum sınır koymasının en iyi yoludur.
• Sınırlar yöneticinin gerçekten yapmak istediği şeyleri yapmasını sağlar.
• Yönetici bir sınır oluşturmazsa çevredekiler ve çalışanlar yöneticinin yaşamı üzerinde söz sahibi olur. Agresif olmadan kararlı olmak bu yönde sınırı oluşturur.
• Daha mutlu bir iş yaşamı, daha sıcak ilişkiler için yöneticinin yapılması gereken şey, kendisinin ve iş ilkelerini belirleyen sınırları fark etmesidir.

7 Aralık 2020
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------

RAKİBİN TAŞIYLA HAMLE YAPMAK

‘Kendi Taşını Almak’ üzerine okuduğum kısa yanıttan sonra aklıma şöyle bir durum geldi. Oyuncu rakibinin taşını eline alarak yine rakibinin bir taşını tahta dışına çıkararak hamle yaptığını düşünüyor ve saatine de basıyor. Hakem bu durumda nasıl davranmalı?

Bu sorudaki yaklaşım için de 4. madde kuralları geçerli. Madde 4.3.2 yaklaşımınızı açıklar. Burada ‘dokunulan taş’ kuralı geçerlidir. Oyuncu birden çok rakibinin taşına dokunduğu için kuralın anlatımına göre hamlesini yapacaktır. Burada oyuncunun saatine basmasının bir önemi yoktur, kuraldışı durum, geçersiz hamle değildir. 1 Aralık 2020

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------

KENDİ TAŞINI ALMAK

Oyunun heyecanına kapılarak, oyuncunun kendi taşıyla yine kendisinin bir taşını alarak tahta dışına çıkarmasını, saatine de basmasını nasıl değerlendiriyorsunuz?

Olmayacak bir durum değil ama anlatılan durum için ‘fantezi’ de diyebiliriz. ‘Taşların hareketi’ kuralıyla açıklanabilir.  Madde 3.1 bu durumu belirlemeye yeterlidir. “Hiçbir taş, aynı renkte başka bir taşın bulunduğu bir kareye gidemez.” Bunun yanında madde 3.10.2’de “3.1 den 3.9’a kadar sıralanan maddelerin ilgili koşullarını karşılamayan bir hamle geçersizdir.” der. Bu durumda madde 3.1’in ilgili koşullarının karşılanmadığını görmek zor değil. Bu durumda oyuncu saate de bastığına göre geçersiz hamle oluşmuştur. 4 Kasım 2020
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

DOĞRU AYAR

Hocam, saat ile ilgili kuralda, arıza veya yanlış ayarlamayla ilgili yerlerde “Hakem en doğru değerlendirmesini kullanır.” deniliyor. Hakem doğru ayarlamayı tam yapamıyor mu?

Doğru ayar tam olarak yapılabilir tabi. Kuralın dilinde bu biçimde yer verilmesini doğru görüyorum. Sürelerin yeniden hesaplanması sırasında basit işlem hataları olabileceği gibi, kullanılan süreye ilişkin tam ve eksiksiz kayıtlara ulaşılamaması durumunda da yapılan hesaplar hatalı olabilecektir. O nedenle, hakemin yaptığı yeniden kurulum, ayar işlemine hakem için ‘en doğru değerlendirmesi’ nitelemesi uygun olacaktır. 21 Ekim 2020

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

HASTALANAN OYUNCU

Oyuncu maç sırasında hastalanmış. Saati durdurarak doktora gönderilmiş. Oyuncunun saatinde 24 dakika zamanı olmasına karşın bir süre sonra yenik saymışlar bunu nasıl açıklayabilirsiniz?

Benzer uygulamaları duymuştum. Soruşturdum nasıl oluyor diye. Aldığım yanıt beni şaşkına çevirdi. Tedavisi süren oyucunun saatinde kalan süreyi değil duvardaki saatin esas alındığını söylediler. Yani turun bittiği saate göre hareket edilmiş. Tabi ki böyle olmayacak. Tedavide geçen sürede oyuncunun kalan süresi esas alınmalıdır. Tedavi süresi kalan süreyi aştıktan sonra ‘kayıp’ kararı verilirken rakibin puanı da hakem tarafından belirlenmelidir. ‘Satranç Etkinlikleri Sağlık ve Güvenlik Önlemleri’ kaynak olarak daha önce sunulmuştu. 3 Ekim 2020 
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 

BİR HAMLE SIRASINDA İKİ TAŞLA OYNAMA

Beyaz hamlesini yaptı. Saatine basmadan önce başka bir taşıyla bu kez rakibinin kalesini alarak bir hamle daha yaptı ve saatine bastı. Hakem nasıl bir uygulama yapacak?

İlk bakışta dokunulan taş kuralıyla açıklanabilir gibi görünse de beyaz taşlarla oynayan oyuncu geçersiz hamle yaptı. Şöyle bakabiliriz gerekçesine. Bu durum, örneğin, konum tekrarı incelemesi sırasında ortaya çıksaydı nasıl davranılacaktı? Madde 1.1 hamlelerin oyuncular arasında bir bir sırayla yapılacağını söyler. Geçersiz hamle uygulamasından sonra oyuncu ilk dokunduğu taşla yeni bir hamle yapacak ve oyun bu hamleden devam edecek. Bu konuda bir makale var. 'İki Taşla Oynama' 26 Eylül 2020

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

HAMLEYİ GÖRMEK

Beraberlik öneren oyuncuya rakibi neden “Hamlenizi görmek istiyorum.” der ki? Oyuncunun böyle bir hakkı var mı?

Rakibe beraberlik önermenin de yazılı kuralları vardır. Madde 9.1.2.1 bu durumu düzenlemiştir. Öncelikle önerinin oyun sırasında yapılması temel koşuldur. Buna göre, oyuncu önce hamlesini yapacak, rakibine beraberlik önerecek, sonra da saatine basacaktır. Kural böyle söylese de, oyun sırasında başka şekilde yapılan beraberlik önerisi de, rakibi tarafından kabul ediliyorsa, geçerli sayılır. Bunda bir sorun olmayacaktır. Buradan hareketle; hamle sırası gelmiş olan oyuncu, hamlesini yapmadan önce beraberlik önerdiğinde, rakibi, oyuncunun kurala göre davranmasını, hamlesini yapmasını, ‘hamleyi görmeyi’ isteyebilecektir. Bu doğrultuda bu istemin bir hak olduğunu söyleyebilirim. 9 Eylül 2020
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

EKSİK YAZILAN NOTASYON

Oyuncumuz hamlelerini yazmakta geç kalıyormuş. Hakem bir kez eksikleri tamamlatmış. Sonra yine yazmada geç kaldığı için kayıp vermişler.

Bu sıklıkla karşılaşılan bir durum. Notasyon yazmakta geç kalan oyuncuya kayıp vermek son derece sıkıntılıdır. Madde 12.9’a göre davranan hakem bu kararı vermemek için direnmelidir. Başka nedenlerle 12.9’a göre önceden bir yaptırım uygulanmış olsa bile notasyon yazmakta geç kalan oyuncuya ‘kayıp’ verilmesini doğru bulmuyorum. 26 Ağustos 2020

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ANLAŞMALI BERABERLİKTE HAMLE SINIRI

Hocam, oyuncular beraberlik için hamle sayısını beklemeden anlaşarak berabere yaptılar. Notasyon kağıdını imzalayarak masaya bırakıp salondan çıktılar. Hakemler bu durumda beraberliği geçerli saydı. Biraz tuhaf değil mi bu durum?

Tuhaf tabi ki. Ne yazık ki hakemlerin göreceli kararları ve uygulamaları var. Oyuncular salondayken başka, dışarıdayken başka kararlar olmamalı. Yani asimetrik kararlar olmaz. Uygulamalar farklı olabilir. Ancak kararlar aynı ana fikir etrafında olmalıdır. Konuya 'Anlaşmalı Beraberlik ve Hamle Sınırı' başlıklı yazıda geniş olarak yer verdim. Anlayışıma göre, böyle bir sonucun kabul edilmeyerek, kurala karşı davranıldığı için, oyunun sonucu madde 11.8’e göre (0-0) biçiminde yeniden değerlendirilmelidir. Biten oyunu görmeyen hakemin tutumunu sorgulamıyorum. Bunu bir kenara not edelim. 8 Ağustos 2020
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

75. HAMLE VE MAT

“Hocam, ‘Mevzuat Okuryazarlığı’ başlıklı makalenizde madde 9.6.2 ile ilgili olarak, kuralda geçen ‘son hamlede mat yapılmışsa mat geçerlidir’ anlatımındaki son hamleyi serinin değil oyunun son hamlesi olarak kabul edileceğini ısrarla belirtiyorsunuz. Peki, serinin son hamlesi, 75. hamle mat hamlesiyse tezinizi nasıl açıklayacaksınız?”

Oyuncu madde 3.10.1’e uygun bir hamleyle rakibini mat ediyorsa, hangi maddenin tartışılıyor olmasının bir önemi yoktur. Mat geçerli olacaktır. Bu biline. Son hamlenin ‘salt’ serinin son hamlesi olarak anlaşılmaması gereği dikkatten kaçmamalıdır. Serinin son hamlesinde bir mat hamlesi yapılmışsa bir yoruma gerek kalmamıştır.

Ortaya koyduğum düşüncede tanımlar ve kurallar bütünü dikkate sunulmuştur. Maddede oyunun son hamlesi vurgulanmıyorsa eğer bu kez ortaya başka sorunlar ve yorumlar çıkacaktır ki bu da maddeyi bağlamından çıkarır. Örneğin, 105. hamle 75 hamlelik serinin son hamlesi olarak yapılsın. Kuralın ortaya koyduğu hükme göre, bir zamana bağlı kalmaksızın, beraberlik kararı verilmelidir. Ancak bunun farkına varılmayarak oyuna devam edilirse ve 107. hamlede oyuncu mat hamlesini yapmışsa, matı geçerli saymayarak 105. hamledeki konum beraberliğine dönmek gibi bir durum ortaya çıkar ki bu da satranç oyununun kurucu nitelikteki ‘mat etme’ anlayışına ters bir durum doğurur. (Bu ters görüşü savunan hakemlerin olduğunu da biliyorum.)

Madde 9.6.2 oyunu ‘derhal’ sonlandıran bir anlayışı sergilemez. Bu madde 5. maddede sıralanan oyunun sonucunu belirleyen durumlar gibi uygulama sonuçları etkisi bakımından ‘eşdeğer’ durum da değildir. O nedenle maddede geçen ‘son hamle’ anlatımını salt serinin değil oyunun son hamlesi olarak anlamanın doğru olacağını belirtiyorum. 1 Ağustos 2020

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

EŞDEĞER ETKİ

Hocam her yazınızda yeni bir şey öğrenir olduk. Son yazınızda ‘eşdeğer etki’ diyorsunuz. Biraz daha bilgi lütfen.

Önce biten satranç oyununun hangi kural maddesine göre bittiğini görmek gerekecek. ‘Mevzuat Okuryazarlığı’ başlıklı yazıda da değindiğim gibi, kuralların 5. maddesine göre biten oyunların sonuçları için bu ‘eşdeğer’ kavramını kullanmıştım. Eşdeğerlik uygulama sonucu için dile getirilmişti. Dikkat edilirse 5. maddeyle oyunlar hep ‘derhal sona eriyor’. Derhal sona erme kavramı sonuca etki eder. Bu etki nedeniyledir ki 5. maddeye göre biten oyunların sonuçlarını dikkate alarak eşdeğer diyorum. 12 Temmuz 2020
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

OYUN DERHAL SONA ERDİ (Mİ?)

Kapalı bir facebook grubunda yaptığım bir paylaşım sonrası bir grup üyesi hakem iletisinde: “Hocam, 5 konum tekrarı ve 75 hamle beraberliğinde son hamleyle oyun bittiğine göre bunun ‘derhal bitti’ şeklinde kabul etmemeniz bana doğru gelmiyor.” diyordu.

Bir kez daha buradan da söylüyorum. Bu beraberlik şekli inceleme sonunda verilecek bir kararla olur. Yapılan son hamleyle beraberlik oluşmuşsa oyun sona ermiştir. Her sona eren oyun için ‘derhal sona erdi’ denilemeyecektir. 5. maddede sıralanan biçimde biten oyunlar derhal sona ermiştir. Kısaca, bu biçimde biten bir oyunun öncesinde veya sonrasında oluşmuş bir başka durumdan dolayı oraya dönülmez. Ama tekrar konumları öyle değildir. 28 Haziran 2020

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

GEÇERSİZ HAMLE UYGULAMASI (2)

‘Geçersiz Hamle Uygulaması’ yazınızda geçen senaryoda küçük bir değişiklik yapsak kararınız nasıl olurdu hocam? f3’te bir beyaz at da olsaydı, bu durumda da oyuncu geçerken alma ile mi devam etmek durumunda kalacaktır?  

Yanıt yayınlanan senaryodaki gibi olmazdı tabi ki. Ancak f3’e bir de at taşı koyarsak senaryoyu bu haliyle çözümlemek çok da anlamlı olmaz. Çünkü asıl senaryoda oyuncu ve hakemlerin geçerken almayı görmeleri isteniyor. Öyle olursa bağlamından kopacağından endişe ederim. O zaman “Rakibin dokunduğu taşını alabilecek başka bir taşı varsa bu taşıyla rakibinin dokunduğu taşını alacaktır.” anlatımı burada öne çıkar yine.

Geçersiz hamle düzeltilirken, önce piyonu tahta dışına çıkardığı için, bu piyonu alması gerekir. Oyuncunun piyon taşını alabileceği şimdi iki taşı var. Oyuncu geçersiz hamle sonunda, ister at ile ister geçerken alarak oyuna devam edebilecektir. 15 Haziran 2020
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

GEÇERSİZ HAMLE UYGULAMASI

Hocam, ‘Geçersiz Hamle Uygulaması’ yazınızdan hareketle; Beyaz taşlarla oynayan oyuncunun bu ikinci geçersiz hamlesi olsaydı sonuç nasıl yazılacaktı?

Tabi ki beyaz taşlarla oynayan oyuncu oyunu kaybetti, siyah taşlarla oynayan oyuncu madde 7.5.5’in ikinci hükmü uyarınca kazandı (0-1). Ancak, hakemin çok dikkatli davranması gereken önemli bir durum var. Bu konumdan siyah taşlarla oynayan oyuncu kazanabilecek midir ki ona 1 (bir) puan verelim? Madde 7.5.5’in son hükmü bunu soruyor. Bu sorunun yanıtını hakem bulmak zorundadır. Çünkü oyuncu masada oyunun kuralları içinde kazanamıyorsa ona başka nedenlerle (1) puan verilmez. (Madde 12.9.4’e göre de bir uygulama yapılmamalı.)

İlke şöyle: Bir inceleme yapılacak. Geçersiz hamle yerine konulacak. Madde 7.5.1’e göre maddeler 4.3 ve 4.7 uygulanarak, geçersiz hamle yerine başka bir hamle yapılarak oyuncuların olası hamleleri görülecek. Bu inceleme sonunda rakibin mat yapması olanaklı değilse sonuç olarak berabere puanı verilerek oyun bitirilmiş olacak. Aksi durumda rakibe kazanç verilecek. Bu örnekte beyaz taşlarla oynayan oyuncunun ikinci geçersiz hamlesi olsaydı, siyah taşlarla oynayan oyuncunun kazanması olanaklı olmadığından sonuç berabere olurdu. 9 Haziran 2020

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

TERFİ TAŞININ SEÇİMİ (2)

‘Terfi Taşının Seçimi’ yazınızdaki diyagramı esas alırsak şunu sormak istiyorum: Oyuncu bir eliyle piyon taşını tahtadan çıkarırken diğer eliyle de at taşını f8 karesine bırakarak saatine basıyor. Bu bir geçersiz hamledir. Ama tahtada bir de mat resmi var. Nasıl karar vereceğiz?

Görünürde madde 7.5.4’e göre geçersiz hamle gibi kabul edilecek bir resim oluşmuşsa da burada yapılan hamle geçerli bir mat hamlesidir. Madde 5.1.1’e göre oyun derhal sona ermiştir. Böyle olunca da mat geçerlidir. Geçersiz hamle uygulaması yapılmayacaktır. Bu durum ikinci kez geçersiz hamle olsa da karar böyledir. Madde 6.2.1.1’e göre de böyledir. Oyuncu Af8 hamlesini yaptığında saate basması da gerekmiyor. 27 Mayıs 2020
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

MAT GEÇERLİ DEĞİL Mİ?

Oyuncum son hamlede mat olduğunu görüp notasyon kağıdını imzalıyor. Sonrasında oyuna baktığımızda son hamlenin geçersiz olduğunu gördük ve durumu hakeme bildirdik. Ancak hakem “Mat geçerlidir.” dedi ve bizi dikkate almadı.

İtiraz süresi içinde başvurulmuşsa hakemler göreceli olarak farklı kararlar verebiliyor. Bu başvuru için bir inceleme yapılmasına gerek yoktur. Bunun adı ‘mat’ değil ‘terk’ olur o zaman. 18 Mayıs 2020

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

TUR BAŞLADI

Hocam yazılarınızda beyaz oyuncunun saati çalıştığında maç başlar diyorsunuz. Kimi düşünceye göre de bu sırada ‘tur başladı’ maç başlamadı. Oyuncular ancak karşılıklı birer hamle yaptığında maçın başlamış olacağı dile getiriliyor. Arada kaldık.

Madde 6.6 “Oyunun başlangıcı için belirtilen saatte, beyaz taşlarla oynayan oyuncunun saati çalıştırılır.” diyor. ‘Oyunun başlangıcı’ söylemi neyi anlatıyor dersiniz? ‘Belirtilen saatte’ maç başlamışsa tur başlamıştır. Böylesi birbirinden ayrıymış gibi kavram geliştirmeyi sakıncalı görüyorum. Bu kadar. 9 Mayıs 2020
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

KONUM TEKRARI SAVI

‘Konum Tekrarı Savı’ yazınız üzerine hocam, oyuncu hakeme tekrarlanmış hamle için başvuruyor. Hakem durumun incelenmeye değer olduğu kararına vardıktan sonra oyuncu taşlara dokunuyor. Bu durumu nasıl yorumlarsınız?

Hakemin şekil koşullarının varlığını gördüğünü ve uygulama koşullarını görmek için inceleme yapmaya karar verdiğini anlıyorum. Bu durum karşısında yorum yapacak bir şey kalmamış ortada aslında. Hakem bir ara karar verdiği için oyuncunun taşlara dokunuyor olmasına, madde 9.4 karşısında, bir anlam yüklememek gerektiğini düşünüyorum. 25 Nisan 2020 

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

TERFİ TAŞININ SEÇİMİ

‘Terfi Taşının Seçimi’ başlıklı yazınızdaki durum tam tersi olsaydı: Önce atı terfi karesine dokundurup sonra vezir ile terfi yapılarak saate basılmış olsaydı geçersiz hamle yapılamadan mat verilir miydi? Çünkü at ile oynandığında mat olacak.

Bu senaryoya göre de olsa terfi taşı elden bırakılınca işlerlik kazanır madde 4.7.3 böyle. At taşının terfi karesine dokunmuş olması mat kararı için yeterli değildir. At taşıyla terfi yapılması kesinleşmiştir o kadar. Dolayısıyla, eğer hamle tamamlanmışsa, bu senaryoda iki kural birden ihlal edilmiş durumda. Dokunulan taş ve kural dışı durumlar.  Hakem iki el ile hamle yapıldığı için 2 dakika yaptırım uygulayacak. Vezir taşıyla terfi yapamayacağını söyleyecek, at taşıyla terfi yapılmasını sağlayacak. 9 Nisan 2020

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

KONUM TEKRARI VE KAPTAN İLETİŞİMİ (2)

Oyuncu kaptanına “Aynı konum iki kez oluştu. Üçüncü tekrarı da yaparak beraberlik oluşturayım mı?” diyerek görüşünü soramaz mı?

Hayır! Oyuncular kaptanlarına böyle bir soru yöneltemezler. Kaptanların oyuncularıyla  hangi koşullarda, neleri konuşabileceklerine bir önceki soruda değinmiştim. Hakemler bu konuda son derece duyarlı olmalıdır. 2 Nisan 2020
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

KONUM TEKRARI VE HAKEM İLETİŞİMİ

Hakem, konum tekrarı istemim karşısında rakibime “Siz beraberlik konusunda ne düşünüyorsunuz?” diye sordu. Hakem böyle bir soru sorabilir mi?

Öncelikle, bu istem karşısında, hakemin ‘şekil koşullarının’ yerinde olduğunu görmüş olacağını kabul ederek yanıt vermek istiyorum. O zaman yanıt ‘evet’ olacaktır. Aksi durumda hakem böyle bir istemde bulunamayacağını oyuncuya söyleyerek oyunu devam ettirmelidir. (Rakibin her koşulda beraberlik önerisini kabul edebileceği ayrı bir durumdur.)

Gelelim sorunun ayrıntılı yanıtına. Kurallarda açıkça hakemin böyle bir soru yöneltmesinin gerekliliğine yer verilmemiş olmakla birlikte, örneğin inceleme işleminin zaman alacağı düşünülerek, hakem rakibe böyle bir soru yöneltebilir. Madde 9.1.2.3 bunun aynı zamanda bir beraberlik önerisi olduğunu dile getirir. Maddenin ruhu hakemin böyle bir öneriyle yaklaşmasına olanak tanır diye düşünüyorum. 30 Mart 2020
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

KONUM TEKRARI VE KAPTANIN İLETİŞİMİ

Takım kaptanı oyuncusuna üç konum beraberliği yapmasını söyleyebilir mi?

Hayır! Böyle bir şey asla olamaz. Takım kaptanının oyuncusuyla konuşabileceği şeyler son derece sınırlıdır. Oyuncusu hamledeyken, hakemin yanında ve anlayacağı bir dilde, etkinliğin yönergesinde başka bir düzenleme olmadığı sürece; rakip oyuncuya berabere teklif edilmesi, rakibin yaptığı beraberlik önerisinin kabul edilmesi, bir oyunun terk edilmesi konularını görüşme ve onlara önerme hakkına sahiptir. Bu kadar. 26 Mart 2020
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

TELEFONU ÇALAN OYUNCU

Geç kalma süresi 15 dakika. Tur başladı her iki oyuncu da masada yok. Beyaz oyuncu 7 dakika sonra geldi. Hamlesini yaptı ve saatine bastı. Telefonu çaldı. Hakem ne yapacağını bilemedi. Birileri geldi sonra ne olduğunu anlayamadık.

Deneyimli hakem hemen kararını oluşturur. Beyaz taşlarla oynayan oyuncu oyunu kaybetti. Bu kesin. Siyah taşlarla oynayan oyuncu hükmen yenik sayılma süresi içinde gelirse oyunu kazanacak. Gelmezse oyunun sonucu (0-0) olarak belirlenecek. Böyle düşünüyorum. 25 Mart 2020

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

HAKEM VE DENEYİM ÜZERİNE

Başhakem bir saat geç başlayan tur öncesi oyunculara sesleniyor: “Buradaki hakemlerin çoğu acemi. Atama yapılırken dikkat edilmemiş. Geç kalmamız bundandır.” Bu duruma tanık olan bir veli davranışı kınayarak aktardı.

Son derece kötü bir iletişim ve suçlu görme anlayışı. Sözün bittiği anlardan biri. 16 Mart 2020
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

GEÇ KALAN OYUNCU

Bir Facebook paylaşımınızda döner turnuvada geç kalana oyuncuların sonradan eşlendirilemeyeceğini belirtmişsiniz. Peki, oyuncunun geç kalmasının nedeni çok önemliyse ne yapılır hocam?

Berger (Döner) eşlendirme kuralları uygulandığında oyuncuların sıra kurası işlemine katılmaları gerekir. Kura işlemine katılamayan oyuncuları kuraya alıp almama başhakemin takdirindedir. Sıra kurası sonrası yapılan eşlendirmeden sonra ama birinci tur başlamadan önce gelen oyuncu olursa yine başhakemin takdiriyle ve katılım hakkı olan oyuncuların da oluruyla yapılan eşlendirme yenilenebilir.15 Mart 2020

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

EKSİK OYUNCU

‘Eksik Oyuncuyla Başlanan Oyunlar’ başlıklı yazınızı dikkatli okuyunca bir farklılık dikkatimi çekti. Bir yerde “Saatler çalıştırıldığında maç başlar.” denirken, bir başka yerde de hakem için “Eksik oyuncusu bulunan takımın diğer masalarındaki oyuncularının hamle yapmasına izin vermez.” deniliyor. Bu iki durum arasında ne fark var? Bu masalarda da maç başlamadı mı?

Dikkatli okuyunca bunun görülmesi çok hoşuma gitti. Beyaz renkli taşlarla oynayan oyuncunun saati çalıştırıldığında maç başlamış olur (madde 6.6). İkinci durumda da saat çalıştırılıyor şüphesiz ki. İki durumda da maç başlamış oluyor. İkinci durumda maç başlamış olmasına karşın, birden çok masada eksik oyuncusu olan takımın masada yerini almış oyuncularının hamle yapmasına izin verilmeyecek olması oyunun başlamadığını anlatmaz.

Rakip takımın beyaz renkli taşlarla oynayan oyuncuları hamle yapacaklar. Sonra da saatlerine basacaklar. Siyah renkli taşlarla oynayan oyuncuların saatleri çalışırken, hükmen yenik sayılma süresi içinde eksik oyuncuları gelinceye kadar, hamle yapmadan bekleyecekler. Bu oyuncular hamle yaparsa oyun sürecek ama eksik oyuncular gelmezse oynanmakta olan oyunlar ne olacaktır? Oluşacak bu olumsuz duruma engel olmak için hamle yapmalarına izin verilmiyor. Eksik oyuncular gelmezse takımın maçı kaybedeceği açıkça belirtilmişti. 4 Mart 2020
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

İKİ ELİNİ KULLANAN OYUNCU

Katıldığım turnuvada yan masadaki beyaz oyuncunun önceden imkansız hamlesi varmış. Şimdi de bir eliyle atını oynarken diğer eliyle de rakibinin filini alarak at ile mat yaptı. Hakem ikinci geçersiz hamle nedeniyle oyuncuyu yenik saydı.

Bu soru değil bir durum saptaması bana gelen. Karar yanlış olmuş. Oluşan durum geçersiz hamle sayılacak durumdur. Bununla birlikte yapılan son hamlenin madde 5.1.1’e göre yapılmış bir hamle olduğu anlaşılıyor. O nedenle mat gerçekleşmiştir. Oyun mat kararıyla bitmeliydi. 27 Şubat 2020

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

HAYALİ OYUNCU

Katıldığımız okul takımları yarışmasında dört masada maçlara bir eksik oyuncuyla çıkılabiliyordu. Bir takımın hocası yarışma yerinde olmayan ve hiç kimsenin görmediği, tanımadığı, sadece ana listede bulunan hayali iki oyuncusuna maça çıkış listesinde dört tur yer vererek sistemi ve bizleri aldattı.

Yapılanın ne kadar dikkatsiz bir uygulama olduğunu anlıyorum. Demek ki, bu takım yarışmaya üç oyuncuyla katıldı aslında. ‘Hayali’ olarak adlandırılan bu oyuncuların her birine ikişer tur listelerde yer verilmiş olması bana göre hakemlerin zafiyet alanıdır. Kayıt kontrol işlemleri sırasında salt takımların var olup olmadıkları değil, oyuncuların da varlığı denetlenir. Oyuncuların doğrudan kendileri lisans bilgi fişlerini hakemlere teslim ettikleri zaman bu aldatmacanın önüne geçilebilir anlayışındayım. Bizim bu konudaki düzenlememiz de böyle zaten. 7 Şubat 2020
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

DOKUNMA VE GEÇERSİZ HAMLE

Oyuncu satranç saatini durdurarak bir elinde de fil taşıyla bana seslenmişti: “Hocam fili oynarsam hamle tekrarı olacak.” Taşına dokunduğu için bu isteğini geri çevirdim. Bu durumu bir başka hakem büyüğümüzle paylaştığımda benimle aynı görüşte olmadığını, satranç saati durdurulmuşsa istemi salt bu nedenle geri çevirmemem gerektiğini söyledi. Siz nasıl değerlendiriyorsunuz hocam?

Hakem büyüğünüz, bence, çok da doğru düşünmemiş. Satranç saatinin durdurulmasına aşırı anlam yüklemek her zaman doğru olmaz. Oyun durmuşken bir taşa dokunmak ileri sürülen savın geçerliğini de her zaman haklı kılmamalıdır. Öne sürüldüğü gibi, hakemin, taşa dokunulmasını maddeler 9.2 ya da 9.3’e göre berabere savında bulunma hakkının yitirilmediğini kabul etmesi durumunda ortaya çıkabilecek itirazlara nasıl bir yanıtı olabilir ki?

Madde 9.4’e göre bir taşa dokunulmuşsa sav ileri sürülemeyecektir. Hakem masada oyuna tanık durumundaysa bu kararını da savunmak durumundadır. Satranç saatinin durdurulmuş olması, oyuncunun notasyon kağıdına yazdığı hamle için salt kendi taşına dokunuyor olmasını bu karar için savunulabilir belki. Bu konuda daha geniş bir yazı hazırlama gereği doğru sanırım. 5 Şubat 2020

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

MAT OLDU MU?

Rakibim siyah oyuncu mat olduğunu görerek notasyonu imzaladı. Sonra oyuna bakmışlar son hamlede kuraldışı hamle yaptığımı görmüşler. İtiraz süresi içinde başvurmuşlar. Böyle mat olmamalı diye. Hakem son hamlenin kuraldışı olduğunu görerek beni masaya davet etti, kuraldışı cezası vererek maça kaldığı yerden devam ettirdi. İtiraz ettim ama beni dinlemediler.

Bana göre hatalı bir karar vererek oyunun devamını sağlamışlar. Bunun adı mat değildir elbette. Masada, henüz oyun sırasında bunun farkına varılsaydı şüphesiz oyun devam edecekti. Siyah taşlarla oynayan oyuncu terk etmiştir. Karar böyle olmalıydı. 23 Ocak 2020
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

NOTASYON YAZMA ZORUNLULUĞU

“Rakibinin kolu kırık olduğu için alçılıydı. Hamleleri yazamıyordu. Hamlelerin yazılması gerektiğini bildiğim için durumu hakeme bildirdim. Hakem uygulamada bir sıkıntı görmedi. Uygulama böyle değil diye biliyorum.”

Evet. Uygulama hakemin ele aldığı gibi değil elbette. Kural maddesi 8.1.6 şöyle düzenlenmiş: “Bir oyuncu hamleleri yazabilecek durumda değilse, bu işlem için hakem tarafından kabul edilebilecek bir yardımcı, oyuncu tarafından sağlanabilir. Bu oyuncunun saati hakem tarafından uygun (adil) bir şekilde ayarlanacaktır. Bu saat ayarlaması engelli oyuncunun saati üzerinden uygulanmayacaktır.” Kural böyle. Hakem bu hükmü uygulamakla görevlidir. Hamleler her durumda yazılmalıdır.

Süre eksiltme işleminin engelli oyunculara uygulanmayacağı yönündeki uyarı hakemler tarafından karıştırılmaktadır. Soruda değinilen oyuncu ‘hasta oyuncudur’ ‘engelli oyuncu’ değildir. Maddenin dili ve ruhu, hamlelerin yazılması konusunda engelli veya hasta oyuncular için bir ayrıcalık göstermemektedir. 15 Ocak 2020

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

SON YATAYA VEZİR GELMELİ

‘Başa Gelen Çekilir’ yazınızda, rakibin konumu son yataya ‘vezir’ taşı konularak incelenmeli görüşündeyim. Bu daha mantıklı.

Hayır. Mantık öyle işlememeli. İncelemeye vezir taşını son yataya koyarak başlarsak örnek olaydaki beyaz taşlarla oynayan oyuncu adına hamle yapmış oluruz. Hâlbuki son yataya piyon bırakılarak saate basıldığında oyun bitmişti. Oyuncu hangi taşa terfi edecekti? Bunu inceleme sırasında biz mi belirleyeceğiz? Öyle değil elbette. Benzetmeye dikkat edelim: Geçersiz hamle at taşıyla tahtanın bir yerinde olsaydı incelemeye nasıl başlanacaktı? Bu sorunun yanıtı mantık ölçüsünü de belirleyecektir sanırım. 2 Ocak 2020 
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 

BAŞA GELEN ÇEKİLİR

‘Başa Gelen Çekilir’ başlıklı yazınız. İkinci kez geçersiz hamle yapan oyuncu kaybeder. Rakibinin pozisyonunu analiz etmek saçma değil mi?

Rakibin pozisyonu oyunun sonucunu belirlemede önemli bir etmen. O nedenle saçma değil. Kuralı düzenleyen madde 7.5.5’in üçüncü hükmü hakemin bu pozisyon incelemesini yapmasını istiyor. Mevcut konumda rakip oyuncu kazanabiliyorsa eğer, ikinci geçersiz hamleden doğan bir (1) puanı vereceğiz. Kuralı bu haliyle anlamak gerekir. 30 Aralık 2019

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ANLAŞMALI BERABERLİK

‘Anlaşmalı Erken Beraberlik’ başlıklı yazınız çok ilgi toplamış. Sosyal medyada yorumlar da yapılmış. Puan sistemini değiştirmek oynamaktan sakınarak yapılan beraberliğe engel olur mu acaba?

Yazıda ileri sürdüğüm gibi anlaşmalı beraberlik bir haktır. Bunu bir kez daha yinelemekte yarar var. Gönüllü olarak kazanma çabası göstermeden beraberlik yaparak rakibe ya da diğer oyunculara avantaj sağlanırsa bunun başka bir şey olduğunu düşünebilirsiniz. Böyle düşünmek de haktır. Takım yarışmalarında kazanan takıma 3 puan verilmesi uygulamasını bir önlem olarak görüyorum. 9 Aralık 2019
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------   

TEMPO

Turnuvaların talimatlarda yazan zaman, hamle ve puan sistemiyle oynanması zorunlu mu? Başka zaman tempoları ve puan sistemleri uygulanamaz mı?

Uygulanır tabi ki. Talimatlarda yazan zaman ve hamle sınırlarıyla puan sistemi FIDE uygulamalarında uyum sağlanmasına yöneliktir. Buna dayalı olarak unvan, norm ve kuvvet derecesi hesapları gibi ortak değerlerin tekdüze hesaplamaları içindir. Örneğin: Hızlı satranç ve Yıldırım oyunlar için galibiyete 2 puan, beraberliğe 1 puan ve kayıp için 0 puan verilen uygulamalar vardır. Burada, örneğin, 25 dakika ve her hamlede 10 saniye gecikme uygulanabilir. Yine, örneğin, Round Robin (Döner) eşlendirme sistemiyle yapılan üst düzey oyuncuların katıldığı bir etkinliklerde 130 dakika ve her hamlede 30 saniye gecikme temposu uygulanabilir. Standart satrançta da galibiyete 3 puan, beraberliğe 1 puan ve kayıp için 0 puan verilmesini önerilen görüşler de bulunmaktadır. 15 Kasım 2019

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

YAPTIRIMLAR VE SIRA

Cezaların, oyunculara kural maddesinde yazdığı sırayla uygulanacağını söyleyen arkadaşlar oldu. Bu değerlendirmeyi daha önce bilmiyorduk. Durumu aydınlatır mısınız hocam?

Hemencecik “Olmaz öyle şey,” diyeceğim. Madde 12.9’da “Hakemin verebileceği ceza seçenekleri şunlardır,” denildiğini göz önüne alırsak, yaptırımların orada ele alındığı sırayla uygulanması gerektiği anlayışının yanlış olduğunu açıkça görürüz. Sıralananlar uygulanabilecek seçeneklerdir. Hakem, suç unsuru oluşturan eyleme göre, orantılı güçte bir seçim yapacaktır. Bu hakemin takdir hakkıdır. Bu konuda ‘Yaptırım Hukuku ve Stratejisi’ başlıklı yazının okunmasında yarar görüyorum.

Ancak, bir davranış nedeniyle yaptırım uygulamaya hükmeden hakemin, kişinin aynı davranışı sergilemesi karşısında, öncekinden daha ağır şiddette bir yaptırım uygulaması beklenir. Yaptırımların sıralı uygulamasından söz edilirken bunu mu söylemek istediler acaba? 'Yaptırımlar ve Uygulanacak Sıra' 4 Kasım 2019
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

HER İKİ OYUNCU DA GEÇERSİZ HAMLE YAPINCA

Ağır tempodaki oyunda siyah oyuncu şahı tehdit altındayken hamle yapıyor. Beyaz oyuncu bu durumu hakeme bildiriyor. Ama daha önceki hamlelerde beyaz oyuncunun da şahının tehdit altında olduğu görülüyor. Hakemin kararı nasıl olmalı hocam?

Daha ayrıntılı bilgiler için ‘Geçersiz Hamle’ uygulamasına bakılmasını öneriyorum. Hızlı Satranç ve Yıldırım oyun tempoları dışındaki yarışmalarda ilk yapılan geçersiz hamleye dönülecektir.

Sorudaki gibi, standart satranç oyununda, beyaz taşlarla oynayan oyuncunun şahının tehdit altında olduğu konuma dönülecektir.​ Bu hamleden sonra yapılmış tüm hamleler yok sayılacak, satranç saati ve hamle sayacı yeniden ayarlanacaktır. Beyaz taşlarla oynayan oyuncuya 2 dakika zaman cezası uygulanarak oyun bu hamleden devam edecektir. 18 Ekim 2019
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

SPORCU LİSANSI

Sosyal medyada açık ortama bir soru yöneltilmişti. Orada yanıt vermeye çalıştım. Açıktan yöneltilen soruya buradan da yanıt vererek geniş çevrenin bilgilenmesini istedim. Soru şöyleydi: “Satranç turnuvalarına katılmak için lisans sahibi olunmasının zorunlu olması nerede yazıyor? Lisansı neden gerekli?”

Satranç turnuvalarına katılmak için oyuncuların lisans sahibi olmaları ve bu lisanslarını her sezon başında vize yaptırmaları zorunludur. Bu zorunluluğu yerine getirmeyenler doğal olarak etkinliklerde yer alamayacaktır. Sporcu Lisans, Tescil, Vize, Transfer Ve Kulüp Tescil Talimatı 5. maddesi bu durumu düzenlemiştir. Ayrıca Yarışmalar Talimatının 6. Maddesi de oyuncuların lisans sahibi olmalarını hükme bağlıyor. Oyuncuların lisanslı olması onların sporcu olarak kabul görmesine yarar. Kamu desteğiyle bütçe olanakları ve sponsorluk konularında lisanslı oyuncu sayısı gözetilir. 7 Ekim 2019
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

PROGRAM DEĞİŞİKLİĞİ

Yerel bir turnuva yönergesinde tur saatleri belirtilmişti. Birinci tur başlamadan önce başhakem ikinci turun saatinin daha erken yapılacağını duyurdu. Kimseden de bir itiraz gelmedi. Başhakem turnuva saatini çeşitli sebeplerle değiştirebilir mi?

Sözünü edilen program değişikliği pek çok etkinlikte yapılır. Yarışma yönergesiyle, gerektiğinde böylesi düzenlemeler için, başhakem yetkilendirilir. Olağan bir durum.

Ancak tur saatinin duyurulandan daha önceye alınması uygulamada pek alışık olunan bir durum olmasa da duyurular tam ve zamanında yapılır, özellikle oyunculardan buna bir itiraz gelmezse sorun olmayacağını düşünürüm. 30 Eylül 2019

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

GEÇERSİZ HAMLE SONRASI

Şahı tehdit altındayken Fc4 geçersiz hamlesini yapan siyah taşlarla oynayan oyuncuya hakem geçersiz hamle uygulamasını yapıyor. Oyuncu, sonrasında, şahı tehdit altındayken bu kez Aa4+ hamlesini yapıyor. Hakem oyuncuyu ikinci kez geçersiz hamle yaptığı için yenik sayıyor. Kural böyle mi?

Kural böyle değil! Oyuncunun şah tehdidini ortadan kaldıracak bir hamlesiyle oyuna devem edilmesi gerekirdi. Fil taşı dokunulan taş niteliğinde olduğu için, diyagrama göre, fil taşıyla böyle bir hamlenin yapılması olanaklıdır. Oyuncu Fe2 veya Fe6 hamlelerinden birini madde 4.3.1 uyarınca yapmak zorundadır. Hakemin verdiği karar hatalıdır. Hakemin, oyuncuya at taşıyla bir hamle yapma olanağının olmadığını söylemesi, yapılan hamlenin yeni bir hamle olarak sayılmaması, dolayısıyla bir cezanın da olmaması gerekir. Madde 3.9.1 uyarınca şah tehdidi ortadan kaldırılmalıdır. 21 Eylül 2019  

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

HIZLI SATRANÇ VE GEÇERSİZ HAMLE

Hızlı satranç turnuvasında bir oyunda hakemin görmediği anda oyuncular karşılıklı olarak birer geçersiz hamle yapıyor. Oyunculardan biri hakeme başvurarak rakibinin şimdiki hamlesinde ikinci kez geçersiz hamle yaptığını söylüyor. Hakem oyuncuya daha önce geçersiz bir hamle yapıp yapmadığını soruyor. Oyuncu da “Evet yapmıştım,” yanıtını veriyor. Hakem “Ben diğer geçersiz hamleyi görmedim not etmemiştim devam edin,” diyebilir mi?

Hakem hızlı satranç kuralları uygulanırken son hamlede yapılan tanık olduğu veya oyuncular tarafından ileri sürülen geçersiz hamleye hüküm verecektir. Hamleler yazılmadığı için geçmişte olan geçersiz hamleler kabul edilmez. O nedenle madde A.4.2’de " Rakip bir sonraki hamleyi yapmadığı sürece," denilmiştir. Geçersiz hamlenin üstüne rakip bir hamle dahi yapsa böyle bir sav artık oyuncu tarafından ileri sürülemeyecek, hakem de bu duruma müdahale edemeyecektir.

Soruya dönülürse; oyuncular önceden geçersiz hamle yapıyor ve bunu hakem görmüyor, oyuncular da hakeme zamanında haber vermiyorsa artık o geçersiz hamleler geçmişte kalan eski hamlelerdir. Bunlar dikkate alınmaz. Hakemin oyunculara daha önce geçersiz hamle yapıp yapmadıklarını sorması da anlamsız ve gereksizdir. Böyle soru olmaz. Hakem böylesi benzer durumları maç sırasında mutlaka kayıt altın almalıdır. Oyun son hamlede yapılan geçersiz hamle uygulamasıyla devam etmeliydi. 13 Eylül 2019

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------