Geçersiz Hamle Uygulaması
Geçersiz Hamle Uygulaması
“Oyuncu önce rakibinin taşını tahta dışına çıkarıyor, sonra da kendi taşını eline alıyordu”
90 dakika her hamlede 30 saniye eklemeli tempoyla oynanan bir oyun. Hamleler şöyle gelişiyor: 47. … g5 48. g5 … Bu hamlede siyah taşlarla oynayan oyuncu rakibinin g5’te bulunan piyonunu tahtanın dışına çıkararak h4’te bulunan piyonuyla bu taşı alıyor. Hakem bu hamlenin geçersiz bir hamle olduğunu saptıyor ve uygulamayı yerine getiriyor. Beyaz taşlarla oynayan oyuncu yeni 48. f6+ hamlesini tamamlamasının ardından oyuna bu haliyle devam ediliyor. Az sonra da oyun bitiyor. (1-0) Diyagrama göre yerine getirilen uygulamada hakemin kararının yerinde ve doğru olduğu düşünülebilir. Bir bakalım duruma. Örnek olay fikrini IA Akif Tayfun HAZNEDAROĞLU aktarmıştı.
Durum
Hakemin, geçersiz hamle uygulamasında hatalı karar verdiğini oyuna devam edildiğinde gelişen hamleyle anlıyoruz. Madde 4 dokunulan taş kavramı üzerinde yoğunlaşır. Örnek olayın çözümlemesinde bunu göreceğiz.
Beyaz taşlarla oynayan oyuncu, rakibinin g5’te bulunan piyonunu tahtanın dışına çıkararak h4’te bulunan piyonuyla bu taşı almıştı. Madde 3.9.2’ye muhalefet edildiğinden, hakem geçersiz bir hamle olarak kabul etmişti. Hakemin bunu görerek piyonların önceki yerine getirlmesini sağladığını, gerekli yaptırımı da yerine getirdiğini biliyoruz.
Çözümleme
Madde 7.5.1 geçersiz hamleyi tanımlarken uygulamayı da anlatır. Der ki: “Maddeler 4.3-4.7 uygulanarak, geçersiz hamle yerine başka bir hamle yapılır.” 4.3-4.7 maddeleri bir taşa dokunmayla ilgili tüm durumları açıklar. Geçersiz hamle sonrası buna uyularak, dokunmayla ilgili hüküm gereği, başka bir hamleyle oyuna devam edilmelidir.
Geçersiz hamle nasıl ortaya çıkmıştı? Örnek olayı yeniden izlersek; oyuncu önce rakibinin taşını tahta dışına çıkarıyor, yani önce rakibin taşına dokunuyor, sonra da kendi taşına dokunuyordu. Çözümlemeyi açıklayan madde 4.3.3’dür. Maddenin anlaşılır açık anlatımı şöyle:
Oyuncu önce rakibinin taşına sonra kendi taşına dokunduğunda;
- Rakibinin dokunduğu taşını dokunduğu kendi taşıyla alacaktır. Bu geçersiz bir hamleyse,
- Rakibin dokunduğu taşını alabilecek başka bir taşı varsa bu taşıyla rakibinin dokunduğu taşını alacaktır.
- Rakibin dokunduğu taşı başka taşıyla da alamıyorsa ilk dokunduğu kendi taşını oynayacaktır.
Buna göre, oyuncu ilk dokunduğu kendi taşıyla rakibinin taşını alamıyor. Çünkü bu geçersiz bir hamledir. Öyleyse oyuncu ne yapacak? Kurala göre rakibinin dokunduğu g5 piyonunu alacak başka bir taşı varsa o taşla g5 piyonunu alacak.
g5 piyonunu alacak başka bir taş yok gibi mi görünüyor? Sonraki adım olan dokunduğu kendi taşını mı oynayacak? O taş zaten oynayamıyordu. İstediği hamleyi yapmakta serbest değil mi artık? Değil, öyle değil. g5 piyonunu alacak başka bir taş var.
En passant / Geçerken alma
Sezgisi güçlü bir hakem bunu hemen görerek uygulamanın yapılmasını sağlar.- 48.f6+ hamlesi yok sayılmalıdır. Dolayısıyla bu hamlede bir yaptırım da uygulanmayacağı anlaşılır.
- Oyuncuya böyle bir hamle yapmasının olanaklı olmadığı söylenir. Kuralın açıkladığı gibi bir hamle yapması gerektiği yönünde bir açıklama yapılabilir.
- Yapılması gereken hamle 48. g5e.p. ++ olmalıdır.
5 Haziran 2020
IA&IO Tahsin AKTAR
İlgili Makaleler İlgili Kaynak
7.5 Geçersiz Hamle Uygulaması FIDE Satranç Kuralları (Madde Açıklamalı)
Benzer Makaleler
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Yazı yayınlandıktan sonra bazı yorumlar geldi. Örnek olabileceğini düşündüklerimi paylaşıyorum.
Beyaz taşlarla oynayan oyuncunun ikinci geçersiz hamlesi olduğunu kabul edersek sonuç nasıl yazılacaktır?
Tabi ki beyaz taşlarla oynayan oyuncu oyunu kaybetti, siyah taşlarla oynayan oyuncu madde 7.5.5’in ikinci hükmü uyarınca kazandı (0-1). Ancak, hakemin çok dikkatli davranması gereken önemli bir durum var. Bu konumda siyah taşlarla oynayan oyuncu kazanabilecek midir ki ona 1 (bir) puan verelim? Madde 7.5.5’in son hükmü bunu soruyor. Bu sorunun yanıtını hakem bulmak zorundadır. Çünkü oyuncu masada oyunun kuralları içinde kazanamıyorsa ona başka nedenlerle (1) puan verilmez. (Madde 12.9.4’e göre de bir uygulama yapılmamalı.)
İlke şöyle: Bir inceleme yapılacak (analiz demedim dikkat edilirse). Geçersiz hamle yerine konulacak. Madde 7.5.1'e göre, maddeler 4.3 ve 4.7 uygulanarak, geçersiz hamle yerine başka bir hamle yapılacak. Bu yeni hamleyle, oyuncuların olası hamleleri görülecek. Bu inceleme sonunda rakibin mat yapması olanaklı değilse sonuç olarak berabere puanı verilerek oyun bitirilmiş olacak. Aksi durumda rakibe kazanç verilecek. Örnek olayda rakibin kazanma olanağının olmadığı görülür. 7 Haziran 2020
f3’te bir beyaz at olduğunda durum nasıl olurdu?
Yanıt yayınladığım senaryodaki gibi olmazdı tabi ki. Ancak f3’e bir at koyarak bu senaryoyu çözümlemeyi de istemem doğrusu. Çünkü asıl senaryoda oyuncu ve hakemlerin geçerken almayı görmeleri isteniyor. Senaryonun bağlamından kopacağından endişe ederim. Ama yine de yanıtlamaya çalışayım.
Burada “Rakibin dokunduğu taşını alabilecek başka bir taşı varsa bu taşıyla rakibinin dokunduğu taşını alacaktır.” anlatımı öne çıkıyor yine. Geçersiz hamle düzeltilirken, önce piyonu tahta dışına çıkardığı için, bu piyonu alması gerekir. Alabileceği şimdi iki taş var. İster at ile ister geçerken alarak oyuna devam edebilecektir. 7 Haziran 2020
Burada “Rakibin dokunduğu taşını alabilecek başka bir taşı varsa bu taşıyla rakibinin dokunduğu taşını alacaktır.” anlatımı öne çıkıyor yine. Geçersiz hamle düzeltilirken, önce piyonu tahta dışına çıkardığı için, bu piyonu alması gerekir. Alabileceği şimdi iki taş var. İster at ile ister geçerken alarak oyuna devam edebilecektir. 7 Haziran 2020
Yorumlar - Yorum Yaz
